Jan Brzechwa przyszedł na świat 15 sierpnia 1898 r. w miejscowości Żmerynka na Podolu. Odszedł w Warszawie 2 lipca 1966 roku. Był satyrykiem, poetą, tłumaczem literatury i autorem książek dla dzieci.
Krótki życiorys Jana Brzechwy
Jan Brzechwa urodził się 15 sierpnia 1898 w Żmerynce na Podolu, zmarł 2 lipca 1966 w Warszawie. Był polskim poetą, autorem popularnych wierszy dla dzieci jak i utworów satyrycznych, tłumaczem poetów – m.in. Puszkina, Majakowskiego i Jesienina. Posiadał korzenie żydowskie. Dorastał na polskich Kresach Wschodnich. W latach 1920-1921 wziął udział w wojnie z bolszewikami. Swoje teksty satyryczne, piosenki i skecze publikował początkiem lat dwudziestych. Debiut oficjalny odbył się w 1926 roku, wtedy to ukazał się jego tom poezji „Oblicza zmyślone”. Z wykształcenia był adwokatem, w okresie międzywojennym pracował w ZAiKS’ie jako specjalista od prawa autorskiego. Po II wojnie światowej firmował wydawnictwo „Czytelnika”, będąc jednocześnie członkiem PEN Clubu. Pisał też socrealistyczne wiersze o charakterze propagandowym, gloryfikował więc socjalizm lat pięćdziesiątych. W późniejszym okresie nie był już zaangażowany w tym kierunku. Niezapomniana twórczość Brzechwy to postaci, które stworzył, wśród nich Pan Kleks, Kaczka Dziwaczka czy Pchła Szachrajka. Jego wiersze i bajki nadal bawią najmłodszych.
Biografia rozszerzona Jana Brzechwy
Brzechwa przedwojenny
Młodość ubiegła mu u boku rodziny. Później podróżował po miejscach polskich Wschodnich Kresów. Uczył się przez to w kilku gimnazjach, m.in. w Warszawie, Piotrogrodzie i Kijowie. Najpierw ukończył w Chyrowie Zakład Naukowo – Wychowawczy Ojców Jezuitów, następnie w czasie wojny z bolszewikami zdecydował się wstąpić do armii polskiej, w efekcie zdobywając odznaczenie za postawę w trakcie walk. Później w Warszawie uczył się na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, które to studia udało mu się skończyć. Aby zapewnić sobie pracę w zawodzie rozpoczął specjalizację, wybraną dziedziną było prawo autorskie, dzięki czemu mógł zostać radcą prawnym ZAIKS- u.
Był w związku z Marią Sunderland, wnuczką siostry ojca. Z tego związku urodziła się córka Krystyna, miał jednak romans z Karoliną Lentową, wkrótce też jego drugą żoną.
Brzechwa nowej rzeczywistości
Po II wojnie Brzechwa nadal wykonywał zawód radcy prawnego, między innymi działał w Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik” oraz będąc aktywistą PEN Clubu. Pomimo, że chwalił w niektórych utworach socjalizm, to pisał głównie dla dzieci, wykazując się niezrównaną fantazją i poczuciem humoru.
Lata pięćdziesiąte XX wieku były dla Brzechwy nadzieją, stąd pewnie i jego ówczesna skłonność do socrealizmu. W latach 1957 i 1958 odwiedził Związek Radziecki. Wiązał z tym wyjazdem nadzieje na dobre znajomości twórcze, których jednak wyjazd nie przyniósł – sowieckie środowisko pisarzy odniosło się do niego ze sporym dystansem.
Jan Brzechwa był znakomitym tłumaczem literatury rosyjskiej, do autorów tłumaczonych należał Puszkin, Czechow, czy też Jesienin i Majakowski, podczas gdy jego własne książki doczekały się wielu tłumaczeń na języki obce.
Jan Brzechwa zmarł 2 lipca 1966 r. w Warszawie. Pochowano go na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Twórczość charakterystyczna
Jan Brzechwa debiutował już jako nastolatek, ponieważ wtedy ukazały się publikacje z wierszami. Wiele wskazuje na to, że autor traktował swoją sztukę hobbystycznie, mając raczej na zawodowej uwadze karierę prawniczą, o którą zabiegał i dbał. Niejako przedmiotem działań pobocznych były w międzywojniu jego teksty satyryczne, a także piosenki i skecze. Tym nie mniej nawiązał owocną współpracę z kabaretami całkiem znanymi, jak „Morskie Oko”, „Qui Pro Quo” i „Czarny Kot”.
Tom jego poezji „Oblicza zmyślone” pojawił się w 1926 roku. Natomiast w 1939 roku ukazały się słynne jego utwory dla dzieci, pośród nich na przykład „Tańcowała igła z nitką”, czy też wiersze jak „Kaczka Dziwaczka”, „Żuraw i Czapla”, „Pomidor”.
Nad „Akademią pana Kleksa” pracował w czasie drugiej wojny, utwór wydano później, podobnie jak jego „Podróże pana Kleksa”. Były też po wojnie publikowane sztuki Brzechwy, które przewidział dla występów scenicznych w szkołach, a także wierszowane adaptacje wątków ludowych, w tym również powieści.
„Przygody Pchły Szachrajki”, „Ptasie plotki” oraz „Opowiedział dzięcioł sowie”. Któż nie zna tych utworów. Ukazały się jeszcze w latach czterdziestych, podobnie jak jego „Na wyspach Bergamutach”. Natomiast w roku 1951 wyszło „Uczymy się chodzić”, by przetrzeć drogę takim jak „Teatr Pietruszki” oraz „Brzechwa dzieciom”, później zaś „Wagary” czy „Szelmostwa lisa Witalisa”. Jego „Śmiechu warte” trafiło do rąk czytelników w latach sześćdziesiątych, podobnie jak „Liryka mego życia”. Wreszcie autobiografia, którą zatytułował „Gdy owoc dojrzewa”.
Ciekawostki o Janie Brzechwie
- Brzechwa był bratem stryjecznym Bolesława Leśmiana. To on wymyślił mu pseudonim artystyczny: Brzechwa.
- Brzechwa wiele razy został nagrodzony i wyróżniony. Otrzymał m. in. nagrodę miasta Warszawy oraz nagrodę Prezesa Rady Ministrów.
- Jego pseudonim „Brzechwa” zaistniał w 1946 roku, natomiast prawdziwe nazwisko Jan Wiktor Lesman zarezerwował publikując pod nim tematy prawnicze.
- Urodził się w 1898 roku, natomiast podawał datę 1900 tak długo, aż ten właśnie rok był przyjmowany za rzeczywisty – dowodzą tego na przykład encyklopedie czasów PRLu.
- „Brzechwa” oznacza w słowniku języka polskiego opierzona część strzały.
- Był zasłużonym uczestnikiem wojny polsko – bolszewickiej.
- Debiutował już w wieku siedemnastu lat.
- Decyzja o pisaniu tekstów do kabaretów warszawskich była wg Brzechwy podyktowana głównie czynnikami finansowymi.
- Swoje pisarstwo satyryczne traktował raczej hobbystycznie.
Cytaty Jana Brzechwy
„Z ludźmi jest tak jak z zegarkami! Najważniejsze jest to, co mają w środku.”
„Nigdzie przemijanie czasu nie rysuje się tak wyraźnie, jak na twarzach kobiet, które przestaliśmy kochać.”
„Choć Słońce takie jasne, cóż ja o Słońcu wiem.”
Źródła
- https://culture.pl/pl/tworca/jan-brzechwa
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Brzechwa
- https://biografia24.pl/jan-brzechwa/
Ciekawe artykuły
