Aldous Huxley

Aldous Huxley (1894-1963) to pisarz i scenarzysta, który zyskał rozgłos dzięki swojej powieści „Nowy wspaniały świat” z 1932 roku. Dzieło to jest powszechnie uważane za jedną z najważniejszych pozycji literackich XX wieku, której może się równać druga co do wielkości książka pisarza zatytułowana „Drzwi percepcji”, wydana w roku 1954.

Aldous Huxley – życiorys

Przyczynek do pisarskiej wielkości

Aldous Huxley urodził się 26 lipca 1894 w Godalming w Anglii. Był czwartym dzieckiem w rodzinie o niemałych tradycjach intelektualnych, jego dziadek był udzielającym się literacko znanym biologiem i przyrodnikiem, wczesnym zwolennikiem teorii ewolucji Karola Darwina; jego ojciec, Leonard, był nauczycielem i pisarzem; a jego matka Julia była potomkiem angielskiego poety Matthew Arnolda. W wieku dorosłym starsi bracia Huxleya, Julian i Andrew, mieli zostać wybitnymi biologami, a sam Aldous Huxley od najmłodszych lat ambicjami równał do najlepszych uznanych w jego czasach umysłów naukowych.

Tymczasem życie Huxleya wywróciło się do góry nogami w 1908 roku, gdy jego matka zmarła na raka, natomiast trzy lata po tej tragedii pisarz został oślepiony przez poważną chorobę rogówki oczu. Chociaż Huxley rzeczywiście zdołał odzyskać część wzroku, pozostał częściowo ślepy do końca życia i czytał z wielkim trudem. W rezultacie, uczęszczając do prestiżowej szkoły przygotowawczej Eton, Huxley porzucił marzenia o zostaniu naukowcem i postanowił skupić się na karierze literackiej. Los zadał Huxleyowi jeszcze jeden cios w 1914 roku, kiedy jego brat Noel po dłuższym okresie depresji popełnił samobójstwo.

Niezwykle obiecujący człowiek pióra

Pomimo przeszkód zdrowotnych był człowiekiem błyskotliwym, zdobywając stypendium w Balliol College na Uniwersytecie Oksfordzkim, gdzie studiował literaturę angielską. Czytał bardzo dużo za pomocą lupy i kropli do oczu rozszerzających źrenice. Zaczął też pisać wiersze, a w 1916 roku opublikował swoją pierwszą książkę, zbiór wierszy pod tytułem „The Burning Wheel”, w tym samym roku, w którym ukończył szkołę z wyróżnieniem.

Z pewnością istotny dla jego aspiracji literackich był czas, który spędził w Garsington Manor, domu towarzyskiej Lady Ottoline Morrell i miejscu spotkań intelektualistów i pisarzy, takich jak Virginia Woolf, Bertrand Russell, czy też TS Eliot i DH Lawrence, z którym Huxley nawiązał trwałą przyjaźń. Dzięki swojej encyklopedycznej wiedzy, dorównującej jedynie sprytowi i umiejętnościom znakomitego rozmówcy, to właśnie w Garsington Huxley po raz pierwszy ugruntował swoją reputację jako jednego z najważniejszych umysłów w Anglii.

Wykorzystując swoją ​​reputację, wkrótce Huxley napisał artykuły do ​​takich periodyków, jak The Athenaeum, Vanity Fair i Vogue, a także opublikował kilka innych zbiorów poezji. W 1919 r. natomiast nastąpiło ukoronowanie jego życia osobistego – poślubił Marię Nys, która w następnym roku urodziła mu syna Mateusza.

„Nowy wspaniały świat” i inne książki

Wśród obiecujących zawodowych i osobistych wydarzeń Huxley rozpoczął pracę nad swoją powieścią „Crome Yellow”, parodią inteligencji i jego doświadczeń we wspomnianym wyżej środowisku Garsington. Chociaż publikacja książki w 1921 r. rozgniewała wielu jego znajomych z Garsington, to jednak uczyniła Huxleya ważnym pisarzem i sprzedała się na tyle dobrze, by mógł realizować swoje najważniejsze literackie przeznaczenie. Podróżując z rodziną po Europie przez kilka następnych lat, Huxley wyprodukował udane komercyjnie powieści „W cudacznym korowodzie” (Antic Hay, 1923), „Jak suche liście” (Those Barren Leaves, 1925) i „Kontrapunkt” (Point Counter Point, 1928), które podobnie jak Crome były satyrami współczesnego społeczeństwa i konwencjonalnej moralności. Jednak największe dzieło Huxleya miało dopiero nadejść.

W swojej zakupionej willi na południu Francji, pod koniec 1931 roku Huxley rozpoczął pracę nad tym, co jest obecnie uważane za jedną z najważniejszych powieści zachodniego kanonu literackiego. Wydany w 1932 roku „Nowy wspaniały świat” („Brave New World”) wyznacza apogeum zdolności Huxleya. Świat, który przedstawia, jest jednak postrzegany przez znacznie ciemniejsze soczewki niż zdawało by się pomysłowa satyra, na co wskazują rosnące obawy pisarza dotyczące kierunku postępu politycznego, społecznego i naukowego. „Nowy wspaniały świat” to niezwykła, zadziwiająco prorocza powieść, przepowiadająca postęp w każdym z tych obszarów, które odległe są nawet o pół wieku.

Akcja rozgrywa się w Londynie w 2540 roku. Nowy wspaniały świat przedstawia przyszłość, w której genetycznie modyfikowane dzieci są produkowane na liniach montażowych, społeczny i ekonomiczny podział między posiadającymi i nieposiadającymi jest prawnie egzekwowany, a niezadowolenie jest tłumione przez reklamy , lekarstwa, seks i niczym nieograniczoną rozrywkę. Teraz, prawie sto lat od publikacji powieści, wśród jej proroctw, które się spełniły, są także fakty dotyczące powstania globalnych rządów dyktatorskich, w tym zapłodnienie in vitro, klonowanie genetyczne, rzeczywistość wirtualna, leki przeciwdepresyjne i wynalezienie helikoptera.

Powieść okazała się wielkim sukcesem krytycznym i komercyjnym, umacniając pozycję Aldousa Huxleya jako jednego z najważniejszych pisarzy epoki. W następnych dziesięcioleciach ten prestiż pozwolił Huxleyowi nie tylko oddawać się miłości do podróży, ale także zostać intelektualną inspiracją dla innych twórców epoki.

– Dzisiejszy człowiek jest naprawdę bliski obrazu, jaki nakreślił Huxley w swym „Nowym wspaniałym świecie”: dobrze odżywiony, dobrze ubrany, zaspokojony seksualnie, a jednak nie mający swojego ja, bez żadnych, prócz bardzo powierzchownych, kontaktów z bliźnimi, człowiek, którego opisać można sformułowanymi przez Huxleya sloganami: „Kiedy jednostka czuje, społeczeństwo bzikuje” albo „Nigdy nie odkładaj do jutra przyjemności, którą możesz mieć dzisiaj” i wreszcie jako szczytowe hasło: „Każdy w dzisiejszych czasach jest szczęśliwy” – podkreślił Erich Fromm.

Powieści, eseje, scenariusze i nie tylko

Huxley podążył za sukcesem swojej najważniejszej powieści. Rozpoczął dalsze prace literackie, by mogła ukazać się powieść „Niewidomy w Ghazie” (Eyeless in Ghaza, 1936), która pokazała jego rosnące zainteresowanie wschodnią filozofią i mistycyzmem. W następnym roku wyjechał z Europy do Ameryki Północnej, gdzie ukończył pracę nad dziełem „Koniec i środek”.

W 1938 roku twórca osiadł w Los Angeles w Kalifornii, gdzie spędził większość swojego dalszego życia. W tym czasie Huxley dodał pracę jako scenarzysta do swojej długiej listy zawodów i był sowicie za nią opłacany. Wśród jego najbardziej znanych filmów są „Duma i uprzedzenie” (1940), „Jane Eyre” (1943) oraz „Madame Curie” (1943).

Między pracami nad scenariuszami Huxley kontynuował swój płodny dorobek literacki, kończąc powieści „Po wielu latach” (After Many a Summer Dies the Swan, 1939), „Czas musi stanąć” (Time Must Have a Stop, 1944) i „Małpa i Duch” (Ape and Essence, 1948) oraz literaturę faktu taką jak praca zatytułowana „Sztuka widzenia” (1943) w której opisano metodę poprawiającą wzrok, „Filozofia wieczysta” (The Perennial Philosophy, 1945) i „Diabły z Loudun” (The Devils of Loudun, 1952). Pracował także nad niezliczonymi artykułami i redakcjami.

Tym nie mniej większość czasu poświęcił wówczas swojemu zainteresowaniu wschodnim mistycyzmem, rozpoczynając trwającą od dziesięcioleci współpracę z Towarzystwem Vedanta, w którym to dzienniku Huxley opublikował wiele artykułów. Zainteresowanie mistycyzmem skłoniło go do eksperymentowania z halucynogenną meskaliną, o której pisał w swoim zbiorze esejów „Drzwi percepcji” (The Doors of Perception, 1954). Tytuł został później przejęty przez Jima Morrisona jako nazwa jego legendarnej grupy rockowej The Doors.

W kierunku utopii

Na początku 1955 roku małżonka pisarza, Maria, zmarła na raka. Tego samego roku Huxley opublikował swoją następną powieść, „Geniusz i Bogini” (The Genius and the Goddess, 1955). W 1956 roku Huxley poślubił swoją drugą żonę, Laurę, która później napisała biografię ich wspólnego życia pod tytułem „This Timeless Moment” (1968). W 1958 roku twórca opublikował zbiór esejów zatytułowany „Brave New World Revisited”, w których podsumował współczesność i argumentował, że niepokojąco przypomina ona rzeczywistość jego powieści z 1932 roku.

Podczas gdy Huxley niestrudzenie eksplorował zarówno otaczający go świat, jak i swoje wnętrze, dzieląc się swoimi odkryciami w swojej pracy, w 1960 roku zdiagnozowano u niego raka. Jednak przez następne dwa lata zdołał wytrwać w twórczych wysiłkach, kończąc coś, co okazało się jego ostatnią powieścią, „Wyspa:” (Island, 1962), która bardziej pozytywnie odbiła niektóre tematy, które Huxley poruszył w „Nowym wspaniałym świecie”.

Śmierć

Z Laurą u boku Aldous Huxley zmarł 22 listopada 1963 roku, w wieku 69 lat, po napisaniu ponad 50 książek, w tym jednej z najważniejszych pozycji literackich XX wieku, a także niezliczonych dzieł z zakresu krytyki, poezji i dramatu. Jednak pomimo jego ogromnego dorobku literackiego, jego śmierć przeszła wówczas w dużej mierze niezauważona, a to z uwagi na fakt, iż w dniu śmierci Huxleya miał miejsce słynny zamach na prezydenta Johna F. Kennedy’ego.

Aldous Huxley – ciekawostki

• Postępująca od jego wczesnych młodzieńczych lat ślepota uchroniła pisarza przed uczestnictwem w I wojnie światowej – czas ten spędził pracując w administracji państwowej.
• Aldous Huxley aż siedmiokrotnie znajdował się na liście kandydatów do Nagrody Nobla. Został doceniony przez Królewskie Towarzystwo Literatury dopiero w 1963 roku.
• Był propagatorem korzystania ze środków psychoaktywnych poszerzających świadomość. Meskalinę i LSD uczynił przedmiotem swojej osobistej uwagi. Na jego własne życzenie żona podała mu tuż przed śmiercią domięśniowo 200 mikrogramów LSD-25 w dwóch dawkach po 100 µg.
• Aldous Huxley znał się z Albertem Hofmannem, odkrywcą LSD. Hofmann opisał ich niezwykle inspirujące spotkanie w swojej książce „LSD… moje trudne dziecko”.

Aldousa Huxley – cytaty

„Ja tam wolę być nieszczęśliwy, niż pozostawać w stanie fałszywej, kłamliwej szczęśliwości, w jakiej tu się żyje.”

„Szczęśliwi ludzie to tacy, którzy nie są świadomi lepszych i większych możliwości, żyją we własnych światach odpowiednio skrojonych do ich predyspozycji.”

„Wiara jest czymś zupełnie odmiennym od wierzeń.”

Źródła

https://pl.wikipedia.org/wiki/Aldous_Huxley
Erich Fromm, „O sztuce miłości”. REBIS, Poznań 2000, 2004
https://www.biography.com/writer/aldous-huxley
https://czytajpl.pl/2019/07/26/aldous-huxley-ciekawostki-o-autorze-nowego-wspanialego-swiata/