Anna Jagiellonka

Anna Jagiellonka (1523-1596) była córką Zygmunta I Starego i Bony Sforzy, od 1575 królowa polski, w 1576 poślubiła Stefana Batorego, który został królem polski, jako mąż dziedziczki korony. Była ostatnim polskim monarchą z dynastii Jagiellonów. Była bezdzietna, a po śmierci męża w 1586 roku doprowadziła do wyboru na króla polski Zygmunta III Wazę, swojego siostrzeńca.

Życiorys Anny Jagiellonki

Anna Jagiellonka urodziła się 18 października 1523 w Krakowie. Była czwartym dzieckiem Bony Sforzy i Zygmunta I Starego. Po niej na świat przyszła jeszcze Katarzyna, której po latach ustąpiła pierwszeństwa w zamążpójściu. Oczkiem w głowie rodziców, a zwłaszcza matki był brat – Zygmunt August, następca tronu. Bona faworyzowała również najstarszą córkę – Izabelę. Młodsze siostry wychowywały się w cieniu rodzeństwa. Królewny uczyły się haftu i tkactwa oraz włoskiego i łaciny. Grały w warcaby, kości i szachy. Brały udział w balach, ucztach, uroczystościach państwowych i audiencjach.Wydarzało się to w cieniu dorosłych, a one ubrane były w jednakowe, bogate stroje. Postronnym osobom te trzy córki mogły wydawać się niezwykle podobne, jednak najmłodsza Katarzyna wyróżniała się pięknością, a najstarsza, Zofia, zadziwiała inteligencją. Anna poza tym, że była utalentowaną hafciarką, nie wyróżniała się niczym szczególnym. Jak podaje tradycja, wyszywany perłami orzeł zdobiący aksamitną oprawę modlitewnika, podarowała bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1581 roku,. Uczelnię tę wspomagała szczodrze również przy innych okazjach, zyskując opinię mecenasa nauki.

Siostry darzyły się szczerą miłością, dlatego rozstanie okazało się ciężkim przeżyciem dla przyszłej władczyni – w 1556 roku Zofia poślubiła Henryka Brunszwickiego, a w roku 1562 Katarzyna oddała rękę Janowi Szwedzkiemu. Kiedy 10 lat później zmarł Zygmunt August, Anna jako ostatnia z dynastii została zupełnie sama, walcząc z nieprzyjazną jej w większości szlachtą o spadek po bracie. Dzięki jej staraniom ukończono rozpoczętą przez niego budowę pierwszego stałego mostu przez Wisłę w Warszawie. Oddano go do użytku tuż przed pierwszą wolną elekcją (1573). W 30 lat później most został zniszczony przez wiosenne spiętrzenie wód.

Gdy szlachta wybrała 23-letniego Henryka Walezego na króla Rzeczypospolitej, Anna dobiegała już pięćdziesiątki. Zgodnie z obietnicami elekcyjnymi monarcha miał poślubić dziedziczkę Jagiellonów, lecz zamiast tego „oddawał się polowaniom, grze w karty, tańcom i rozpustnym ucztom, na które, jak powiadano, nagie dziewczęta były wprowadzane”. W końcu w czerwcu 1574 roku odbył się uroczysty bal, uznany za zaręczyny. Gdy następnego dnia Henryk dowiedział się o śmierci brata – króla Francji, wymknął się nocą z zamku wawelskiego i uciekł do ojczyzny, gdzie niebawem objął tron.

Rok później Anna Jagiellonka otrzymała królewską koronę (chociaż najpierw musiała zrzec się spadku). Wbrew nadziejom nie dało jej to władzy. Ślub Anny ze Stefanem Batorym, księciem Siedmiogrodu, i koronacja tej pary odbyły się 1 maja 1576 roku. Królowa była starsza od małżonka o 10 lat. Związek ten był tylko związkiem formalnym, gdyż Batory spędził u żony zaledwie dwie lub trzy noce, po czym wyraźnie zaczął jej unikać. Władca, który lubił proste stroje, niewyszukane potrawy i traktował innych szorstko, zajął się prowadzeniem wojen z Moskwą, a Anna oczekiwała go w warszawskim zamku – zazwyczaj daremnie. Uzyskała wpływy dopiero w czasie kolejnej elekcji i dzięki niej zasiadł na tronie Rzeczypospolitej Zygmunt III Waza, syn ukochanej siostry, Katarzyny.

Portreciści przedstawiali Annę Jagiellonkę jako brzydką kobietę, o ostrych rysach, natomiast zagraniczni posłowie chwalili świeżość jej cery i twierdzili, że jest „bardzo przyjemna”. Korespondencja, którą po sobie zostawiła, zawiera wieczne narzekania na brak pieniędzy, ale zachowane rachunki jej dworu dowodzą, że żyła dostatnio, wydając wspaniałe uczty, kupując piękne i drogie stroje. Pisała również o dręczących ją chorobach -nieustającej podagrze, artretyzmie i przeziębieniach. Poddani łudzili się licząc, że w wieku 52 lat urodzi dziedzica korony. Była gorliwą katoliczką, nawet dewotką, ale siostrzenicę Annę Wazównę – protestantkę, traktowała jak córkę.

Ostatnia przedstawicielka dynastii Jagiellonów zmarła w 9 września 1596 roku w Warszawie, w obecności króla, namaszczona olejami przez księdza Piotra Skargę. Spoczęła na Wawelu w kaplicy Zygmuntowskiej.

Ciekawostki o Annie Jagiellonce

Zmarła w roku, w którym jej siostrzeniec przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy.

Henryk Walezy, pierwszy król elekcyjny, pomimo składanych początkowo obietnic odmówił poślubienia Anny Jagiellonki. Podobno 23-letni Henryk Walezy mający poślubić 50-letnią Annę Jagiellonkę, która nie była specjalnie urodziwa, chował się przed nią do komnaty i udawał chorego. Dzień po zaręczynach, gdy dowiedział się o śmierci brata – króla Francji, wymknął się nocą z zamku wawelskiego i uciekł do ojczyzny, gdzie wkrótce objął tron.

W 1579 roku Piotr Skarga zadedykował jej swoje Żywoty świętych.

Cytaty Anny Jagiellonki

Panie, daj panu Doktorowi Czenerowie wszystko dobre; bardzo strzegł tego, iżby się na oku nie uczynił wrzód; kładł na czoło wiele: a tak Pan Bóg i on mi pomógł. [Z listu do siostry]

Źródła

Encyklopedia Sławnych Polaków, wyd. Publicat
https://pl.wikipedia.org/wiki/Anna_Jagiellonka_(1523%E2%80%931596)
https://pl.wikiquote.org/wiki/Anna_Jagiellonka