Tove Marika Jansson przyszła na świat w Helsinkach, 9 sierpnia 1914 roku. Zmarła w Helsinkach, 27 czerwca 2001 roku. Była niezwykle popularną fińską pisarką, a także malarką, ilustratorką i rysowniczką. Była przede wszystkim jednak autorką słynnych książek o Muminkach.


Krótki życiorys Tove Jansson

Tove Jansson, czyli Tove Marika Jansson, była fińska artystką i pisarką – ilustratorką książek dla dzieci (pisała po szwedzku). W swoich książkach stworzyła fantastyczny, samodzielny świat Muminków, popularny zwłaszcza w północnej i środkowej Europie, chociaż tłumaczenia w ponad 30 językach zapewniły odbiorcom dostęp do tej literatury na całym świecie.

Jansson była córką artystów, a jej ilustracje zaczęły pojawiać się w czasopismach dla dzieci, kiedy była nastolatką. Studiowała malarstwo w Sztokholmie, miała swoją pierwszą wystawę w 1943 roku i przez pewien czas pracowała jako ilustratorka książek dla dzieci. W „Småtrollen och den stora översvämningen” (1945; „Muminki i wielka powódź”) przedstawiła swoje stworzenia podobne do hipopotamów. Praca była chwalona za charaktery indywidualistyczne, skomplikowane wątki i wyrafinowany humor, a za tęże pozycją pojawiło się później osiem jej innych książek o Muminkach. Jansson stworzyła także komiks „Moomin”, który ukazał się w „Evening News” w Londynie w latach 1953–1960. Wygrała nagrodę sztokholmską za najlepsze książki dla dzieci w 1952 r., otrzymując też Medal Selma Lagerlöf w 1953 r., następnie Międzynarodowy Medal Hansa Christiana Andersena w 1966 r. i wiele innych wyróżnień. Jansson napisał także autobiografię, Bild-huggarens dotter (1968; „Sculptor’s Daughter”, czyli „Córka rzeźbiarza”), także została autorką opowiadań, sztuk, ale i fikcji dla dorosłych.

Biografia rozszerzona Tove Jansson

Jej ojciec, Viktor Jansson, parał się rzeźbiarstwem, z kolei matka, Signe Hammarsten-Jansson trudniła się zawodem projektantki. Jej bracia także byli ludźmi sztuki: Per Olov Jansson był fotografem, Lars Jansson był autorem tekstów oraz rysował komiksy. Natomiast ona sama trudniła się przez jakiś czas rysowaniem dla satyrycznego pisma zatytułowanego „Garm”.

Na przestrzeni lat 1930–1933 Tove Jansson studiowała malarstwo w szwedzkim Sztokholmie, później natomiast uczyła się już w Akademii Sztuki Ateneum w Helsinkach. Studiowała również przejściowo w Paryżu.

Tove Jansson mieszkała większą część życia w Helsinkach, ale większość czasu przyszło jej spędzić jednak z dala od swojego atelier, na wyspie Klovharu, czyli w Zatoce Fińskiej, która później została tłem treści jej książek.

Pisarka wprawdzie była biseksualna, ale przez 40 lat, aż do swej śmierci, żyła ze swoją wybranką serca, graficzką nazwiskiem Tuulikki Pietilä. Pietilä została z czasem autorką wielu rysunków do książek Jansson. Ich wspólne podróże czy też pobyt na wyspie zostały zarejestrowane i utrwalone na taśmach filmowych, które to później stały się zasadniczą częścią kilku filmów o ich życiu.

Tuulikki Pietilä była oprócz tego pierwowzorem jednej z głównych postaci z książek Tove Jansson, mianowicie Too-tiki, występującej w utworze pt. „Zima Muminków” i „Opowiadania z Doliny Muminków”.

2 grudnia 1976 w Ambasadzie PRL w Helsinkach Tove Jansson odebrała z rąk pełniącego wtedy funkcje kanclerza Cezarego Leżeńskiego przyznany jej w Polsce w 1975, na wniosek dzieci, Order Uśmiechu, wraz z legitymacją z numerem 133.

Wróćmy jednak do początków autorki Muminków. Otóż publikacja pierwszej powieści Tove Jansson, zatytułowanej „Małe trolle i duża powódź”, napisanej w 1939, odbyła się w roku 1945 (wyd. polskie 1995), jednak zdecydowanie największą sławę zawdzięczała utworom przedstawiającym wspaniale opisany świat Doliny Muminków. Z kolei jej utwór pt. „Kometa nad Doliną Muminków” ukazał się w 1946, odnosząc całkiem znaczący sukces, podobnie jak kolejne jej powieści z tejże serii. Natomiast „Dolina Muminków w listopadzie”, czyli ostatnia pozycja z cyklu, została wydana w roku 1980.

Seria o Muminkach zyskała pewnie szczególną popularność dzięki bardzo unikatowej atmosferze przedstawionego w niej świata, również bezpośredniemu ale i humorystycznemu językowi, bez przesadnego jak w innych tego typu utworach moralizatorstwa, stylowi wręcz niespotykanemu dotąd w literaturze dziecięcej, a także dzięki ilustracjom autorstwa samej Jansson.

Na przestrzeni lat 1947–1948 oraz 1954-1959 Tove Jansson stworzyła (czasem współtworzyła ze swym bratem Larsem) ilość 22 komiksów o przygodach Muminków. Później seria była kontynuowana już przez samego Larsa Janssona, który był samodzielnym i jedynym autorem kolejnej liczby 52 komiksów.

Tymczasem oprócz samego cyklu o Muminkach, Tove Jansson jest także autorką utworów dla dorosłego odbiorcy, jak i twórczynią dzieł o charakterze plastycznym (w tym obrazów oraz fresków) i ilustratorką książek, takich jak m.in. klasyka fantasy „Hobbit, czyli tam i z powrotem” Tolkiena, czy też „Alicja w Krainie Czarów” Lewisa Carrolla.

Tove Jansson uhonorowano Nagrodą Szwedzkiej Akademii w 1994 (nagrody takie otrzymali również tacy jak m.in. Astrid Lindgren oraz reżyser Ingmar Bergman). Wreszcie w 1966 Jansson została odznaczona Medalem Hansa Christiana Andersena – międzynarodową i prestiżową nagrodą dla twórców pozycji książkowych dedykowanych najmłodszym. Książki o Muminkach doczekały się tłumaczeń na zawrotna ilość 34 języków i wydane zostały w milionach egzemplarzy. Po fińskim słynnym eposie Kalevala i utworach pisarza nazwiskiem Miki Waltarie są one najczęściej tłumaczoną literaturą fińską. Fińskim wydawcą książek Tove Jansson został Schildts Forlags Ab.

Ciekawostki o Tove Jansson

  • Autorce „Muminków” wbrew pozorom nie było po drodze z edukacją. Wielokrotnie zaczynała i przerywała studia, poddawała w publiczną wątpliwość sposób kształcenia i czuła się, jak sama wyznała, całkiem niekomfortowo w szkolnej ławie.
  • Pierwowzór Muminka autorka literatury dla dzieci stworzyła w formie rysunku na ścianie wychodka.
  • Była osobą biseksualną z wyraźną skłonnością do kobiet, jednak miała tez na swym koncie akt oświadczenia się swojemu przyjacielowi z lat młodzieńczych. Wprawdzie on wówczas powiedzieć miał „tak”, to jednak do zaplanowanego już ślubu zdążył sprawę przemyśleć, w efekcie czego do ślubu nie doszło.
  • Wprawdzie rysunki Jansson do tolkienowskich opowieści o Hobbitach spotkały się z powszechną krytyką, to jednak ona sama nie miała nic sobie do zarzucenia, nawet wobec faktu, że w rysowanych przez nią postaciach nie było opisywanych przez Tolkiena elementów.

Cytaty Tove Jansson

„Teatr jest najważniejszą rzeczą na świecie, gdyż tam pokazuje się ludziom, jakimi mogliby być, jakimi pragnęliby być, choć nie mają na to odwagi, i jakimi są.”

„Muminek zatrzymał na chwilę swój obłoczek przed oknem tatusia.
– A kuku! – zawołał.(…)
Tatuś Muminka wypuścił wieczne pióro z ręki i podbiegł do okna.
– Na mój ogon! Na mój ogon! – zawołał.”

„Według moich obserwacji, przeciwności życiowe, poza rzeczywistymi katastrofami, powtarzają się dość monotonnie; on albo ona są niewierni albo znudzeni, praca przestaje dawać zadowolenie, tracą również kształt rozbuchane ambicje i marzenia, czas szybko robi się coraz krótszy, rodzina zachowuje się w sposób niezrozumiały i przerażający, przyjaźń mimochodem ulega zatarciu, człowiek zajmuje się gorączkowo rzeczami bez znaczenia, podczas gdy to, co nie do naprawienia toczy się nieodwracalnym trybem; szarpie cię poczucie obowiązku i winy, a wszystko razem zostaje nazwane dość mętnie lękiem, udręką, której na ogół nie zdążasz albo nie masz odwagi zdefiniować.”

Źródła

Zdjęcie pochodzi z portalu wikimedia.org. Autorem jest Per Olov Jansson. Zdjęcie zostało wykorzystane na podstawie licencji CC BY-SA 3.0.

https://en.wikipedia.org/wiki/Tove_Jansson
https://pl.wikipedia.org/wiki/Tove_Jansson
https://www.britannica.com/biography/Tove-Jansson
https://pl.wikiquote.org/wiki/Tove_Jansson

Jak oceniasz ten artykuł?

Kliknij na gwiazdki i oceń. Twoja opinia jest dla nas ważna.

Średnia głosów to 5 / 5. Oddanych głosów: 2

Brak oddanych głosów. Bądź pierwszym, który oceni artykuł!

Przykro nam, że tak oceniłeś ten artykuł.

Pomóż nam usprawnić ten artykuł. Doceniamy konstruktywną krytykę.

W jaki sposób możemy poprawić ten artykuł?

Ciekawe artykuły