Stefan Żeromski

Stefan Żeromski (1864 – 1925) został zapamiętany jako polski prozaik, publicysta i dramaturg. Prezesował polskiemu PEN Clubowi. Nazywany nieprzypadkowo „sumieniem narodu”, a to ze względu na zaangażowanie społeczne jego twórczości. Zasłynął szczególnie z powieści, dramatów i opowiadań.

Krótki życiorys Stefana Żeromskiego

Stefan  Żeromski – był twórcą urodzonym 14 października 1864 r. w Strawczynie koło Kielc. Był polskim pisarzem, publicystą i dramaturgiem. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Ukończył gimnazjum, kontynuując edukację w szkole uczącej przyszłych weterynarzy. Był następnie guwernerem i korepetytorem, najmując się do tego typu usług w dworach szlacheckich Nałęczowa, Podlasia, Mazowsza czy też rodzinnej Kielecczyzny. Pozytywny bieg spraw wiązał się później z małżeństwem, dzięki któremu podjął pracę bibliotekarza Muzeum Polskim w Raperswill, w Szwajcarii. Wkrótce pojawiły się jego pierwsze utwory takie jak „Opowiadania”, czy słynne „Rozdziobią nas kruki, wrony”. Rok 1897 był ważny o tyle, że pojawiły się jego „Syzyfowe prace”. Zbiegło się to w czasie z ustabilizowaniem sytuacji majątkowej Żeromskiego, mógł zatem poświęcić się pisarstwu. Przebywał okresowo we Francji. Po swych podróżach przyszedł moment na rozstanie z pierwszą żoną i drugie małżeństwo. Stefan Żeromski został wówczas założycielem i pierwszym prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich, jak również polskiego centrum słynnego PEN Clubu. W 1924 r. wydał wreszcie swoje „Przedwiośnie”. Pisarz zmarł 20 listopada 1925 r. w Warszawie.

Biografia rozszerzona Stefana Żeromskiego

Naturalizm

Tworzył w tak zwanej Młodej Polsce, w epoce, w której przyszło mu się mierzyć z takimi jak Reymont, który to został laureatem Nagrody Nobla (Stefan Żeromski był również nominowany do tej nagrody). Naturalizm stanowił niejako pierwszy plan jego twórczości, był od małego pod wielkim wpływem ojczystej przyrody. Odnajdujemy wspaniałe naturalistyczne opisy w utworach takich jak „Echa leśne”„Uroda życia”, „Dzieje grzechu”, „Promień”, czy reszcie w utworze „Syzyfowe prace”.

Próby edukacyjne i zawodowe

Chodził do kieleckiego gimnazjum. Interesował się językami zagranicznymi, czego dowodem pozostaje jego przekład z języka rosyjskiego. Na skutek kłopotów finansowych kształcił się dalej w Szkole Weterynaryjnej. Aby zdobyć niezbędne fundusze na utrzymanie się podejmował posady jak na przykład guwernera w majątkach ziemskich. Dla środowiska literackiego był osobą poniekąd z zewnątrz, natomiast pierwsza żona pomogła mu objąć pracę w Bibliotece Zmoyskich w Warszawie, gdzie doszło do pierwszych kontaktów z bohemą artystyczną ówczesnej Polski.

Od emigracji do Polski niepodległej

Emigrował chcąc dowiedzieć się więcej. W tym celu odwiedził Francję, a tam Paryż, lecz również Włochy, by następnie trafić do Szwajcarii, do Zurychu, następnie Rappersvill, gdzie nadarzyła się okazja by objąć funkcję bibliotekarza w Narodowym Muzeum Polskim. Tak też uczynił. Wreszcie przyszedł czas I wojny światowej, przez wielu wyczekiwany ze względu na nowe możliwości ojczyzny dotąd pod zaborami. Stefan Żeromski podobnie jak znany mu Jan Kasprowicz rozpoczął działalność na rzecz niepodległości w organizacjach podziemnych. W czasie wojny polsko – bolszewickiej roku 1920/1921, posiadając już doświadczenie pisarskie, pełnił funkcję korespondenta. Odzyskana niepodległość miała też przełożenie na niepodległość życiową Żeromskiego. Założył Towarzystwo Przyjaciół Pomorza, następnie Straż Piśmiennictwa Polskiego, uczestniczył ponadto czynnie i zdecydowanie w zawiązywaniu się Akademii Literatury czy też PEN Clubu. Jego udziałem równie czynnym było powstanie Związkowi Zawodowego Literatów Polskich.

„Przedwiośnie”

Pomyślny dla Żeromskiego okazał się być rok 1924. Wtedy to jego utwór „Wiatr od morza” przyniósł mu nagrodę Elizy Orzeszkowej. Wreszcie zaraz po tym ukazało się jego „Przedwiośnie”. Autor przedstawia w utworze Rzeczpospolitą odrodzoną, ale niestety faktycznie rozbitą wewnętrznie i rządzoną po prostu źle. Żeromski pokazuje obraz biedy, wielomilionowych rzesz ludzi walczących o przetrwanie, środowiska, które są żyzną glebą dla idei rewolucyjnych, które autor krytykuje. Obrazuje to przy tym używając znakomitych impresji, modernizmu i romantyzmu, które przedstawiają całość spójną i zaciekawiającą. Śmierć przyszła po Stefana Żeromskiego roku następnego, w 1925. Pochowano go w Warszawie.

Dzieła docenione

„Rozdziobią nas kruki, wrony” lub „Siłaczka” są dziełami Żeromskiego, o których trudno nie wspomnieć, bowiem wyrażają na swoich kartach swoisty społeczno – moralny niepokój pokoleniowy, jaki autor oddał w sposób najbliższy rzeczywistości. Przede wszystkim twórca pokazuje brak fundamentalnej sprawiedliwości, szereg społecznych krzywd, rozterek namalowanych postaci, a także podnosi sprawy poświęceń dla celów wyższych. Wszystko to Żeromski umieścił i opisał, zabarwiając dzieła patriotyzmem i ideałami równości. Wspaniale widać te aspekty społeczne w powieści pt. „Ludzie bezdomni”. Jest też obecny historyzm, odnośnie którego to nacechowane zostały jego „Popioły”. Stąd Żeromski może być kojarzony z pracami Sienkiewicza. Żeromski niestety był pesymistą, być może w związku z realizmem własnej postawy – tego nie możemy być pewni. Jednak diagnozy Żeromskiego były trafne, a problemy które starał się poruszać okazały się tymi, które trawiły niepodległą Polskę, w efekcie przynosząc krajowi zgubę. Podejmuje ponadczasowe zagadnienie zła tkwiącego u podstaw ludzkiej natury, jakże widoczne w utworze „Dzieje grzechu”. Żeromski podkreśla, że zmiana, która powinna nastąpić, winna być przeprowadzona od gruntownej pracy nad sobą każdego z osobna.

Ciekawostki o Stefanie Żeromskim

• Był kandydatem do literackiej Literackiej Nagrody Nobla za dzieło „Wiatr od morza”. Do argumentów przeciwko temu mogła zaliczać się wymowa antyniemiecka utworu, natomiast miał konkurenta w osobie Reymonta, z którym przegrał, bowiem to dzieło „Chłopi” zostało docenione przez norweską komisję.
• Przyjaźnił się z wieloma współczesnymi mu pisarzami. Na dowód tego świadczy fakt, iże Bolesław Prus był świadkiem na jego ślubie.
• Do dziś owiana jest tajemnicą działalność Żeromskiego w loży masońskiej, do której podobno nie został przyjęty.
• Był bardzo słaby z przedmiotów ścisłych. Szło mu w tych dziedzinach tak źle, że musiał powtarzać klasę.
• Już w wieku lat dwudziestu nabawił się tak poważnych schorzeń górnych dróg oddechowych, że gruźlica była mu towarzyszką do samej śmierci.

Cytaty Stefana Żeromskiego

„Złe niewątpliwie jest tylko jedno: krzywda bliźniego. Człowiek – jest to rzecz święta, której krzywdzić nikomu nie wolno.”

„Tęsknota, tęsknota… Uczucie najbardziej niewypowiedziane, stan próżny wszelakiej ulgi, ucisk serca ciągły i jednostajny.”

„Teraz już wiem, że talent to w większości wypadków – torba, czasem cennych klejnotów pełna, którą na plecach nosi z przypadku byle facet, a nieraz byle rzezimieszek.”

Źródła

• „300 postaci które zmieniły historię Polski i świata”. Videograf II, Chorzów 2008
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_%C5%BBeromski
• https://biografia24.pl/stefan-zeromski/