Stefan Starzyński

Stefan Starzyński (ur. 1893 – zm. 1943) był polskim politykiem, prezydentem Warszawy oraz aktywnym działaczem konspiracyjnym, jednym z najbardziej zasłużonych obrońców Warszawy podczas kampanii we wrześniu 1939 roku. Był oprócz tego uznanym ekonomistą.

Krótki życiorys Stefana Starzyńskiego

Stefan Starzyński pochodził z rodziny szlacheckiej. Urodził się w1893 roku w Warszawie. Jego ojciec był urzędnikiem i rzemieślnikiem. matka nauczycielką.

Od swych wczesnych nastoletnich czasów utrzymywał się sam, a to z pieniędzy jakie zarabiał na korepetycjach. Już jako 19-latek Starzyński angażował się w działalność niepodległościową. Był też z tego tytułu przetrzymywany karnie w więzieniu.

W czasie I Wojny Światowej Starzyński wstąpił do tworzonych Legionów. Był piłsudczykiem. Dosłużył się wówczas stopnia majora rezerwy.

W 1934 roku został komisarycznym prezydentem Warszawy. Uporządkował wówczas ustrój stolicy. Pomimo początkowej nieufności mieszkańców, szybko zaskarbił sobie jednak ich szacunek.

Prowadził szeroką działalność w ramach kwestii administracyjnych. Miasto pod rządami Starzyńskiego uzyskało lepszą obsługę kanalizacyjną, komunikację oraz sieć ulic. Tuż przed wybuchem II wojny światowej został też autorem planu ewakuacji Rządu oraz zbiorów z Muzeum Narodowego.

Podczas września ’39 zasłynął przemówieniami radiowymi. Zagrzewał mieszkańców do oporu w sposób niezwykle płomienny.

Został aresztowany przez Niemców, następnie przewieziony na Pawiak. Został prawdopodobnie zamordowany przez Gestapo między 21 a 23 grudnia 1939 roku w Warszawie albo stołecznych okolicach.

Rozszerzona biografia Stefana Starzyńskiego

Młodość

Stefan Starzyński przyszedł na świat 19 stycznia 1893 roku. Mieszkał początkowo na Powiślu, w mieszkaniu przy ul. Dobrej. Później nie mieszkał jednak w stolicy, wychowywał się bowiem w Łowiczu. To tam rozpoczął swoją edukację, ale kończył ją już w ramach warszawskiego prywatnego gimnazjum im. E. Konopczyńskiego. Jego rodzina należała do średnio zamożnych – jego matka zarobkowała jako nauczycielka, ojciec natomiast miał rodowód szlachecki, ale nie szedł za tym wielki majątek. Po ukończeniu gimnazjum Stefan Starzyński przeszedł na wyższy poziom edukacji. Studiował wówczas ekonomię na Wyższych Kursach Handlowych Zielińskiego. Związał się wówczas z organizacjami stawiającymi sobie za cel niepodległość Polski. Był członkiem takich struktur jak Związek Strzelecki oraz Związku Młodzież Postępowo-Niepodległościowa. Po wybuchu I wojny światowej Starzyński znalazł się na służbie w I Brygadzie Legionów. Po tzw. „kryzysie przysięgowym” (kryzys związany z odmową złożenia przysięgi na wierność Królestwu Polskiemu) Starzyński został internowany w Beniaminowie, w roku 1917. Po zwolnieniu zasilił szeregi Polskiej Organizacji Wojskowej. W listopadzie 1918 roku jednak ponownie znalazł się w oddziałach Wojska Polskiego. Został wtedy szefem sztabu 9. Dywizji Piechoty. Trwało to z 3 lata, oprócz tego służąc również w II Oddziale Sztabu Generalnego (Wywiadowczym). Następnie, po przejściu do rezerwy, pełnił kilka różnych stanowiska. Został m.in. członkiem Komisji Mieszanej Ewakuacji ZSRS, a następnie występował jako dyrektor Departamentu Ogólnego (1926-32), był wiceministrem w ramach Banku Gospodarstwa Krajowego (1932-34), czy wreszcie komisarycznym prezydentem miasta Warszawy.

Komisaryczny prezydent miasta Warszawa

Funkcję komisarycznego prezydenta miasta Warszawy objął 1 sierpnia 1934 roku. Decyzja o mianowaniu akurat Starzyńskiego uchodziła za czysto polityczną, bowiem sanacyjne władze doprowadziły w marcu tamtego roku do zmiany sposobu organizacji kierownictwa cywilnego Warszawy. Starzyński przejmował rządy jednakowoż w dość trudnym momencie, ponieważ miały miejsce znaczne kłopoty finansowe. Szybko jednak przystąpił do uregulowania stołecznego budżetu i ostrej modernizacji Warszawy. Był zwolennikiem procesu rozbudowy stolicy, wobec czego udało się wprowadzić w mieście szereg istotnych modernizacji. Rządził Warszawą w sposób całkiem twardy i stanowczy, za co często spotykał się z krytyką przeciwników politycznych. Mimo to Starzyński był szanowany przez ludność miasta i współpracowników, którzy bez trudu dostrzegali jego liczne talenty – od samej organizacji po zdolności przywódcze.

Innowator w służbie modernizacji

Inwestycje zaproponowane przez Stefana Starzyńskiego godzić miały w głównej mierze w szybko rosnące bezrobocie w Warszawie. Dzięki organizacji rozmaitych prac publicznych udało się po części przezwyciężyć tenże problem. Warto powiedzieć, iż plan modernizacji Warszawy został zaaprobowany jeszcze w roku 1935, a więc w niecały rok po objęciu prezydentury przez Starzyńskiego, co świadczy dobitnie o jego prężnych działaniach. Stopniowo wcielano w życie kolejne punkty jego planu. Dzięki szeroko zakrojonemu procesowi skupowania terenów Warszawie udało się pozyskać między innymi rejon Lasku Kabackiego czy też Olszynki Grochowskiej. Wreszcie w 1938 roku przeszedł w uchwale plan rozbudowy miasta przewidziany na okres czterech lat. Zakładał on budowanie chociażby dzielnic mieszkaniowych, w związku z trudną sytuacją mieszkaniową obywateli warszawskich. Ambitne plany w sposób definitywny pokrzyżowała II wojna światowa.

Przygotowania do wojny

Od końca 1938 roku nad Europą zebrały się czarne, wojenne chmury. Szczególnym wyrazem dywersyfikacji na strategicznej mapie terytorialnej tej części świata została konferencja monachijska i kolejne co najmniej agresywne posunięcia III Rzeszy. Gdy w jesieni 1938 roku Niemcy wystosowali żądania wobec Polski, sprawa wybuchu już otwartego konfliktu wisiała w powietrzu jak nigdy wcześniej. Szczególnie nerwowa atmosfera panowała właśnie w Warszawie, która była ośrodkiem życia politycznego oraz kulturalnego II Rzeczypospolitej. Dużą rolę w procesie przygotowań do zbliżającej się wielkimi krokami II wojny odgrywał bez wątpienia Stefan Starzyński. Szczególnym wyrazem zaangażowania prezydenta Warszawy ww działalność wzmocnienia obronności stolicy była odezwa z 23 sierpnia 1939 roku, w której wzywał on ludzi do powrotu do miasta. Jednocześnie rozpoczął zdecydowane przygotowania, by zorganizować cywilną obronę Warszawy. Jeszcze w końcu sierpnia ludność stolicy przystąpiła, w myśl apelu Stefana Starzyńskiego, do kopania specjalnych rowów przeciwczołgowych czy też do budowy schronów. Całą akcję wspierały wówczas warszawskie radiostacje, umacniając każdego w duchu bojowym.

Starzyński podczas września ’39

Za pośrednictwem rozgłośni radiowych Starzyński podtrzymywał opór warszawiaków przez cały czas toczących się walk o miasto. Podczas kampanii wrześniowej to jemu przyszło pełnić niezwykle ważne stanowisko, podnosił bowiem morale mieszkańców Warszawy oraz zagrzewał ich do walki. Dzięki płomiennym przemówieniom Starzyńskiego do mobilizacji warszawskich cywili stolica stawiała opór najeźdźcy przez trzy tygodnie. W czasie Wojny Obronnej Starzyński zajmował stanowisko komisarza cywilnego przy Dowództwie Obrony Warszawy oraz przy Armii „Warszawa”. Po kapitulacji miasta z miejsca rozpoczął działalność konspiracyjną. 18 października zwrócił się jeszcze z apelem do warszawiaków, w którym apelował o odbudowę ukochanego miasta.

Śmierć

27 października 1939 roku Stefan Starzyński miał zostać schwytany przez Niemców. Tak informowały przez dekady podręczniki do historii. Miał być w ich myśl więziony początkowo na Pawiaku. Później prawdopodobnie wywieziono go do Berlina, a następnie miał być umieszczony za ogrodzeniami obozu koncentracyjnego w Dachau. Prawdopodobne było także, iż Starzyński miał tam możliwość ucieczki z niewoli, ale ostatecznie zrezygnował z niej, obawiając się o losy twórców i uczestników akcji. 17 października 1943 roku Stefan Starzyński miał zostać zamordowany przez Niemców w obozie koncentracyjnym w Dachau. Tymczasem wersją wiarygodną bardziej jest jego śmierć poniesiona jeszcze w 1939 roku. Tyle bowiem wynika z ostatniego śledztwa IPN.

Ciekawostki o Stefanie Starzyńskim

• Już w wieku jego 17 lat aresztowano Starzyńskiego za działalność niepodległościową.
• Jednym z planów Starzyńskiego było zorganizowanie w Warszawie przyszłych igrzysk olimpijskich.
• Podczas kampanii wrześniowej odmówił przyjęcia rozkazu dotyczącego ewakuacji ze stolicy.
• Okoliczności i data jego śmierci do dziś stoją pod znakiem zapytania. Podręczniki dotąd mówiły, iż zginął w obozie w Dachau w 1943 roku, podczas gdy niedawne śledztwo Instytutu Pamięci Narodowej pokazuje rzeczywistość w świetle aż kilkunastu hipotez, z których wysunięto wniosek, iż zginął najprawdopodobniej jeszcze w 1939 roku. Przy czym wciąż sprawa nie jest wyjaśniona odnośnie miejsca i dokładnego czasu śmierci Starzyńskiego.
• Jako nastolatek Stefan Starzyński był finansowo samowystarczalny ze względu na udzielane przez niego korepetycje.

Cytaty Stefana Starzyńskiego

„Nie za lat pięćdziesiąt, nie za sto, lecz dziś Warszawa broniąca honoru Polski jest u szczytu swej wielkości i sławy.”

„Gdy będzie płonął Berlin, gdy kobiety i dzieci niemieckie ginąć będą, jak dziś giną nasze, byście wtedy zrozumieli, że jest na świecie sprawiedliwość boska.”

„Chciałem, by Warszawa była wielka. Ja i moi współpracownicy kreśliliśmy plany wielkiej Warszawy przyszłości. I Warszawa jest wielka. Prędzej to nastąpiło, niż przypuszczaliśmy. I choć tam, gdzie miały być parki, dziś są barykady, choć płoną nasze biblioteki, choć palą się szpitale, Warszawa, broniąca honoru Polski, jest dziś u szczytu swej wielkości i sławy!”

Źródła

https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Starzy%C5%84ski
https://biografia24.pl/stefan-starzynski/
http://www.sww.w.szu.pl/index.php?id=biografia_stefan_starzynski
https://wiadomosci.dziennik.pl/historia/aktualnosci/artykuly/469239,ipn-ustalil-jak-i-gdzie-zginal-prezydent-warszawy-stefan-starzynski.html
https://pl.wikiquote.org/wiki/Stefan_Starzy%C5%84ski