Roman Dmowski

Roman Dmowski przyszedł na świat 9 sierpnia 1864 roku w Kamionku, w Warszawie. Zmarł 2 stycznia 1939 roku w Drozdowie pod Łomżą. Przede wszystkim był działaczem niepodległościowym, w tym politykiem i publicystą, posłem i ministrem. Był twórcą koncepcji inkorporacyjnej.


Krótki życiorys Romana Dmowskiego

Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 roku w Kamionku. Był politykiem i publicystą. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim. Był członkiem Ligi Polskiej, następnie stanął na czele Ligi Narodowej. Był redaktorem lwowskiego „Przeglądu Wszechpolskiego”, tworząc Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne. Objął również posadę w „Gazecie Polskiej”. Był posłem do rosyjskiej Dumy. Położenie polityczne Polski opisał w swej książce „Niemcy, Rosja i kwestia polska”. Miał wpływ na tworzenie Armii Polskiej we Francji. Był jednym z sygnotariuszy Traktatu Wersalskiego, który uznał prawo Polski do pełnego i niezawisłego samostanowienia. Objął tekę ministra spraw zagranicznych w rządzie tak zwanego Chjeno-Piasta. W odpowiedzi na sanację powołał do życia organizację endecką Obóz Wielkiej Polski. Współtworzył Stronnictwo Ludowe. Jego poglądy i działania były i pozostają kontrowersyjne i inspirujące. Zmarł 2 stycznia 1939 roku w Drozdowie.

Biografia rozszerzona Romana Dmowskiego

Po prostu narodowiec

Roman Dmowski był za pewne ideologiem wybitnym. Swemu ojcu zawdzięczał nie tylko korzenie szlacheckie, ale i zmysł organizowania, bowiem ojciec Romana Dmowskiego był przedsiębiorcą. Dmowski zatem wzrastał w duchu wolności gospodarczej z jednej strony, z drugiej natomiast przyświecał mu patriotyzm rozumiany jako więzi narodowe wewnątrz społeczeństwa jednolitego etnicznie. Łatwo poprowadzić też wniosek, w myśl którego Dmowski zorientowany był przeciwko ideom socjalistycznym, w szczególności marksistowskim. Był jednocześnie orędownikiem budowania w oparciu o współpracę z Rosją i Francją, tym samym nie należał do szczególnych entuzjastów rewolucjonizmu narodowowyzwoleńczego. Przy tym trzeba zaznaczyć, iż Dmowski doceniał korzenie katolickie, czego dowiódł w swoim dziele z roku 1903, mianowicie w pozycji książkowej „Myśl nowoczesnego Polaka”, czego niejako przedłużeniem była następna książka wydana prawie ćwierć wieku później, czyli „Kościół, naród i państwo”.

Pod wezwaniem ojczyzny

Uczył się na uniwersytecie w Warszawie, na kierunku biologicznym. Następnie studiował w Paryżu. Działał w Związku Młodzieży Polskiej „Zet” na tyle efektywnie, by już po roku kierować tą organizacją. Jednocześnie został członkiem Ligi Polskiej. Dzięki jego inspiracjom z Ligi Polskiej powstała w roku 1893 Liga Narodowa (LN). Ruch ten swój program kierował w szczególności do ziemiaństwa, w tym do inteligencji, burżuazji i drobnomieszczaństwa. Istota programu polegała na długofalowym kształtowaniu patriotyzmu, kultywowaniu cnót, w tym wierności katolicyzmowi. Owszem, nie brakowało i haseł antysemickich, pojawiających się w ramach reakcji na wpływ ludności żydowskiej, jaki ta wywierała chociażby w kulturze. Ruch Dmowskiego czcił jednak osiągnięcia Konstytucji 3 Maja, za co trafił do więzienia, następnie na zesłanie. Szczęśliwie Dmowski po czterech latach uszedł z zesłania, obierając sobie za cel wędrówki Lwów. Wkrótce potem został dziennikarzem dwutygodnika „Przegląd Wszechpolski”. Natomiast w roku 1897 powstała z jego inspiracji słynna endecja, partia Stronnictwo Narodowo – Demokratyczne, na której czele stanął.

Zwieranie szyków

Okres rewolucji 1905 – 1907 był dla Dmowskiego naznaczony działaniami w kraju. Zajmował się wówczas na przykład zwalczaniem Polskiej Partii Socjalistycznej. Rozdźwięk ideowy między ugrupowaniem Dmowskiego a PPS był podstawowy niemal w każdym ze swych wymiarów – zarówno w pryzmacie polityki wewnętrznej, jak i międzynarodowej, bowiem Piłsudski w przeciwieństwie do Dmowskiego dostrzegał szanse u boku nie Rosji, a Niemiec. Na przykład wystarczy podać choćby fakt, że starania Piłsudskiego w Japonii, dokąd ten udał się zabiegać o pomoc niepodległościową, Dmowski zamierzał poddać dywersji udając się również do Japonii, a nawet rozmawiając z tymi samymi ludźmi. Rzecz jasna odbywało się to w perspektywie konfliktu japońsko – rosyjskiego. Dmowski mógł odnotować sukcesy w pozyskiwaniu sympatyków wśród chłopów i robotników. Dmowski starał się o poparcie Moskwy, jednak dla sprawy szerszej ze skutkiem zerowym, natomiast dla siebie udało mu się zdobyć miejsce w Dumie – jako przewodniczącego Koła Polskiego w latach 1907 – 1909. Minęło kilka następnych lat i wybuchła jakże upragniona I wojna, a upragniona ze względu na nowe niepodległościowe możliwości. Dmowski założył wówczas słynny Komitet Narodowy Polski, o orientacji nie innej a właśnie prorosyjskiej. Rok 1916 oznaczał dla Dmowskiego doktorat honoris causa Uniwersytetu Cambridge. Z kolei w 1917 roku prezesował paryskiemu KNP, co było doniosłe o tyle, że ugrupowanie osiągnęło status rządu polskiego na uchodźctwie, bowiem w tych kategoriach traktowane było przez państwa ententy. Wreszcie nastał rok 1918 przynosząc szczęśliwie wypracowanie kompromisu między Dmowskim a Piłsudskim, skutkując utworzeniem rządu Ignacego Paderewskiego. Był czas konferencji pokojowej w Paryżu, gdzie sprawę polską reprezentował razem z Paderewskim. Był tam rzecznikiem Polski, czego dowiódł swoim słynnym pięciogodzinnym expose, w którym zawarł wszystkie najistotniejsze, ale i szczegółowe żądania strony polskiej. W ślad za tym złożył też swój podpis w traktacie z Austrią w Saint – Germain.

Międzywojenna działalność Dmowskiego

Trzeba zaznaczyć, że Roman Dmowski był żywym wyznawcą forsowanej koncepcji inkorporacyjnej, mianowicie państwa jednonarodowego i w ramach tej opcji zasiadał jako poseł Sejmu Ustawodawczego. Reprezentował Związek Ludowo – Narodowy, z ramienia tego ugrupowania był następnie członkiem Rady Obrony Państwa, która to przejęła na siebie cały ciężar zawiadywania obroną Polski w wojnie z bolszewikami. Zaledwie kwartał Dmowski utrzymał się na stanowisku ministra spraw zagranicznych w rządzie Władysława Grabskiego. Pośpiech ze strony Dmowskiego, a dotyczący zapisów konstytucyjnych na temat mniejszości etnicznych był całkiem zrozumiały, ponieważ w perspektywie było dokooptowanie posłów reprezentujących te mniejszości. Plan jednak zawiódł, bowiem ustawy te, bardzo narodowe, utknęły w fazie obrad, blokowane również przez oponentów strony Piłsudskiego. Miało się wkrótce okazać, że to Piłsudski na płaszczyźnie politycznej będzie rozdawał karty, bowiem miał miejsce okres sanacji. Dmowski zdwoił wówczas swe wysiłki. Założył Obóz Wielkiej Polski jako narodową platformę jednoczącą siły opozycyjne bliskie jego programowi narodowemu. Rok 1928 przyniósł w końcu współtworzenie przez Dmowskiego Stronnictwa Narodowego, jednak po roku 1934 wycofał się z aktywnej działalności. Polityki zaniechał całkowicie. Zmarł w styczniu 1939 roku.

Ciekawostki o Romanie Dmowskim

  • „Trzeba udusić panią Paderewską” miał powiedzieć Roman Dmowski na pytanie, co należy zrobić, aby polepszyć jego stosunki z Ignacym Paderewskim.
  • Linia Dmowskich wygasła, ponieważ ani Roman, ani reszta z jego sześciorga rodzeństwa nie posiadała dzieci.
  • Do jednej z jego żelaznych zasad należała ta związana z nie składaniem przez niego podpisów w języku rosyjskim, co sprawiło, że figurował w dokumentach jako osoba niepiśmienna.
  • Zdobył tytuł doktora nauk przyrodniczych Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego.
  • Swój status singla tłumaczył poświęcaniem się wyłącznie pracy na rzecz narodu polskiego.
  • Był faktycznym homofobem i antyfeministą, tłumacząc swój pogląd względami narodowymi.
  • Maria Juszkiewiczówna, późniejsza żona Józefa Piłsudskiego, była w pewnym okresie przedmiotem szczególnego zainteresowania Romana Dmowskiego – o jej rękę konkurował właśnie z Piłsudskim.
  • Dmowski władał biegle językiem portugalskim, francuskim, rosyjskim, angielskim, rozumiał też język niemiecki.
  • Cenił system sprawowania władzy w Imperium Brytyjskim, Dmowski niejednokrotnie stawiał takowy za wzór. Doceniał też formę organizacyjną Cesarstwa Niemieckiego.
  • Antysemityzm Dmowskiego bazował na aspekcie ekonomicznym, ponieważ dostrzegał zagrożenie płynące z prymatu ekonomicznego Żydów.

Cytaty Romana Dmowskiego

„Gdyby Polska nie miałaby tylu Żydów, nigdy by nie było rozbiorów.”

„Hitlerowcy rozumieją, że chcąc zorganizować Niemcy na podstawach narodowych, muszą zniszczyć pozycję Żydów i ich wpływ na społeczeństwo niemieckie.”

„Jestem Polakiem – to słowo w głębszym rozumieniu wiele znaczy. Jestem nim nie dlatego tylko, że mówię po polsku, że inni mówiący tym samym językiem są mi duchowo bliżsi i bardziej dla mnie zrozumiali, że pewne moje osobiste sprawy łączą mnie bliżej z nimi, niż z obcymi, ale także dlatego, że obok sfery życia osobistego, indywidualnego znam zbiorowe życie narodu, którego jestem cząstką, że obok swoich spraw i interesów osobistych znam sprawy narodowe, interesy Polski, jako całości, interesy najwyższe, dla których należy poświęcić to, czego dla osobistych spraw poświęcić nie wolno.”

Źródła

  • „300 postaci które zmieniły historię Polski i świata”. Videograf II, Chorzów 2008
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Roman_Dmowski
  • „Najnowsza historia Polski 1914 – 1993”. Andrzej Albert, Warszawa 1995

Jak oceniasz ten artykuł?

Kliknij na gwiazdki i oceń. Twoja opinia jest dla nas ważna.

Średnia głosów to 4.1 / 5. Oddanych głosów: 7

Brak oddanych głosów. Bądź pierwszym, który oceni artykuł!

Przykro nam, że tak oceniłeś ten artykuł.

Pomóż nam usprawnić ten artykuł. Doceniamy konstruktywną krytykę.

W jaki sposób możemy poprawić ten artykuł?

Ciekawe artykuły