Maria Konopnicka (1842 – 1910) była polską poetką, nowelistką, pisarką doby realizmu, również krytykiem literackim, publicystą i tłumaczem.
Krótki życiorys Marii Konopnickiej
Maria Konopnicka, przyszła na świat 23 maja 1842 r. w Suwałkach. Była polska poetką, uznaną nowelistką, krytykiem literackim i tłumaczką. Reprezentowała nurt pisarstwa zwany realizmem. Dorastała w Kaliszu. Ojciec posłał ją później na znakomitą pensję, mianowicie do sióstr Sakramentek w Warszawie. Tam też nawiązała się znajomość Marii z Elizą Orzeszkową. Dwudziestoletnia Maria wyszła za mąż. Wybrankiem był Jarosław Konopnicki. Wkrótce oboje przenieśli się do Bronowa. Jakkolwiek mowa w biografiach o sielance małżeńskiej, to miały tam miejsce kłopoty finansowe oraz kłótnie. Stąd wzięło się jej rozczarowanie. Doczekała się z związku ósemki dzieci. Po dziesięciu latach przyszedł koniec małżeństwa – Maria zdecydowała się porzucić męża. Przeprowadziła się do małego dwupokojowego mieszkania. W takim zaciszu zaczęła udzielać korepetycji oraz pisać to, z czym nosiła się już od dłuższego czasu. Zaangażowała się społecznie. Była aktywnym obrońcą praw kobiet. Gdy jej dzieci podrosły, Maria rozpoczęła podróże po całej Europie. W latach 80. Konopnicka pracowała w redakcji pisma dla kobiet „Świt”. Zmarła 8 października 1910 r. w Lwowie. Do jej najsłynniejszych utworów zalicza się dziś na przykład zbiory nowel „Dym”, „Mendel Gdański”, czy też „Nasza szkapa”. Pisała również utwory dla dzieci, wśród których nie sposób nie wymienić „O krasnoludkach i sierotce Marysi”, „Na jagody”, „Stefek Burczymucha” albo „Zimowy poranek”.
Biografia rozszerzona Marii Konopnickiej
Początki
Maria Konopnicka urodziła się 23 maja 1842 roku w Suwałkach. Była polską poetką, nowelistką, pisarką dla dzieci, krytykiem, publicystką, tłumaczką. Dzieciństwo i młodość spędziła w Kaliszu. W latach 1855 – 56 uczyła się na pensji sakramentek w Warszawie, tam też poznała E. Pawłowską, późniejszą Orzeszkową. W 1862 roku poślubiła ziemianina J. Konopnickiego i zamieszkała w majątku Bronów pod Łęczycą. W końcu 1863 roku z mężem, zagrożonym represjami, wyjechała do Drezna. Wróciła w roku 1864. Po sprzedaży zrujnowanego Bronowa mieszkała w dzierżawionym folwarczku Gusinie. Wychowywała tam sześcioro dzieci, nie rezygnując jednak z intensywnego samokształcenia. Debiutowała wierszem „W zimowy poranek” w roku 1870, właściwym jednak startem poetki był cykl „W górach” z roku 1876. W 1877 roku przeniosła się wraz z dziećmi do Warszawy, gdzie mieszkała do 1890 roku, publikując i dorabiając lekcjami. Od 1878 roku uczestniczyła w konspiracyjnych i jawnych akcjach społecznych, jak opieka nad więźniami politycznymi i więźniami kryminalnymi. Odbywało się to w działalności Czytelni dla Kobiet, w Kole Oświaty Ludowej.
Podróże i działalność społeczna
W 1882 roku wyjeżdżała do Austrii i Włoch – w 1884 roku pojawiły się w związku z tym jej „Wrażenia z podróży”. Natomiast w 1884 roku w Czechach poznała J. Vrchlickiego, z którym nawiązała korespondencję. W Latach 1884 – 86 redagowała pismo dla kobiet „Świt”, próbując zradykalizować jego program – wywołała tym sprzeciw opinii zachowawczej i cenzury. Od roku 1890 przebywała w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Włoszech, Francji, utrzymując stale kontakt z krajem, współpracując z wydawnictwami, prasą i organizacjami społecznymi trzech zaborów, m.in. z towarzystwami ludowymi, komitetami pomocy dla wywłaszczonej ludności Górnego Śląska i Wielkopolski, Macierzą Szkolną, a także zrzeszeniami polskimi na obczyźnie. Była współautorką protestu opinii światowej przeciwko pruskim represjom wobec dzieci polskich we Wrześni w latach 1901 – 1902 i ustawom wywłaszczeniowym oraz prześladowaniom unitów. W 1902 roku w Krakowie i Lwowie odbyły się obchody 25-lecia pracy literackiej Konopnickiej. W 1903 roku otrzymała w darze narodowym dworek w Żarnowcu pod Krosnem. W okresie 1905 – 1907 przedostała się do Warszawy, by organizować pomoc dla uwięzionych i ich rodzin.
Debiuty
Pierwsze dziesięciolecie twórczości określiło pozycje Konopnickiej. W roku 1881 ukazał się jej dramat „Z przeszłości”, w latach osiemdziesiątych również trzy serie „Poezji”, w tym jej „Obrazki” oraz poemat „Imagina”, wywołując literackie dyskusje. Widoczny jest tam pozytywizm i dramatyzm społeczny, ale i romantyzm walki o wolność. Konopnicka prezentuje tam wysoki poziom poezji, która w zamyśle zostaje wypowiedzią na wskroś prometejską. Konopnicka docenia folklor, ale i siłę wypowiedzi kształtującą postawy i wychowującą. Pojawiły się też w tym czasie wiersze stylizowane na pieśni ludowe, takie jak pt. „Na fujarce”, „Z łąk i pól”, „Łzy i pieśni”, „Piosenki i pieśni”, „Po rosie”, czy tez „Pieśni bez echa”.
Romantyczny dydaktyzm
Ok. 1890 roku pojawiły się w poezji Konopnickiej nowe zainteresowania tematyczne, zwłaszcza dziełami kultury europejskiej, a także nowe sposoby nawiązań do tradycji zarówno biblijnej oraz romantycznej, w tym parnasizm i symbolizm. Świadczą o tym m.in. stylizacje paraboliczne cyklu „Z mojej Biblii”, utwory w zbiorze „Linie i dźwięki”, kompozycje sonetowe i balladowe w zbiorze „Italia” czy też „Drobiazgi z podróżnej teki. W zbiorze „Nowe pieśni” mają miejsce stylizacje ludowe, wiersze aforystyczne zawarte w zbiorze „Głosy ciszy”. Tym nie mniej dalej obecne są utwory dydaktyczne i okolicznościowe, takie jak apele, pobudki, odezwy, na przykład zbiór „Ludziom i chwilom”. Próbami epickimi o inspiracjach romantycznych były m.in. poemat „Przez głębię – poświęcony losom unitów, oraz epos „Pan Balcer w Brazylii” o losie chłopskich emigrantów.
Realizm
Prozę nowelistyczną, beletryzowany reportaż uprawiała Konopnicka or roku 1882. Początkowo czerpała inspiracje z doświadczeń Prusa, Sienkiewicza, Orzeszkowej, następnie rozwijała własne pomysły w dziedzinie małych form. Po debiutanckim zbiorze „Cztery nowele” pojawił się zbiór „Moi znajomi”, a wkrótce „Na drodze”. Wreszcie pojawiły się w 1897 roku „Nowele”, by w 1904 mogło dojść do publikacji „Na normandzkim brzegu”. Ujawnia się tam indywidualny kunszt narracji i kompozycji. Koncentruje się tam głównie na tematyce współczesnej, jest obecny realizm w różnych postaciach, taki jak szkice reportażowe, narracje wspomnieniowe, portretowe studia psychologiczne, których dynamikę tworzy dramat wewnętrzny postaci. Są to też opowiadania o rozwiniętej fabule i rozbudowanych opisach środowisk. W formach tych ukształtowała typ narracji zapowiadający przyszłe przemiany prozy. Jest tam autentycznie motywowany dialog opowiadacza – świadka z partnerem pełnoprawnych jako integralna osobowość – najczęściej jest nim postać z ludu.
Konopnicka dla dzieci
Utwory Konopnickiej dla dzieci, prozatorskie i poetyckie, ogłaszane były od 1884 roku. Eliminowały one natrętny dydaktyzm, rozbudzając natomiast wrażliwość estetyczna odbiorców, łącząc autentyzm i estetykę, tonację żartu i powagi, były rewelacją w tej dziedzinie pisarstwa, inicjując jej artystyczną autonomię. Były to prawdziwe propozycje wzorców liryki i pieśni. Do najtrwalszych osiągnięć Konopnickiej w tej mierze należy poetycka opowieść prozą i wierszem, jak na przykład „O krasnoludkach i sierotce Marysi”, czy też „O Janku Wędrowniczku” lub „Na jagody”.
Jako literacki krytyk
Krytykę literacką uprawiała od 1881 roku na łamach różnych czasopism. Do 1890 przeważały artykuły recenzyjne, także analizy i polemiki. Ogłosiła wkrótce szereg ważnych prac o romantykach takich jak Mickiewicz i Słowacki. W 1898 pojawiły się jej „Portretu piórem” oraz „Mickiewicz, jego życie i duch”. Podjęła również prace nad przekładami z niemieckiego, angielskiego, francuskiego i czeskiego. Zmarła 8 października 1910 roku we Lwowie.
Ciekawostki o Marii Konopnickiej
- Konopnicka po dziś jest przedstawiana jako wzór cnót wszelakich, jako twórczyni zakochana w Polsce i Bogu, jako moralna opoka Narodu i wzorzec oddania Ojczyźnie. Tymczasem w rzeczywistości pisarka była bardzo postępową, samodzielną lesbijką, niestroniącą od licznych romansów z młodszymi mężczyznami.
- Była w związku z tak młodymi mężczyznami, że śmiało można mówić o nich chłopcy.
- Jej pracę w kobiecym piśmie „Świt” oceniano jako uprawianie „pogańskiego liberalizmu z przymieszką żydowszczyzny”.
- Jeden z kochanków Konopnickiej, w związku z jej zimnym do niego podejściem, popełnił ostentacyjne samobójstwo.
- Nazywała się Maria Dulębianka. Połączyła ją z Konopicką miłość lesbijska. Poświęciła dla Konopnickiej obiecującą karierę artystyczną, wiążąc się z pisarką aż do jej śmierci w 1910 roku. Była organizatorką jej pogrzebu, który stał się ogromną manifestacją patriotyczną – acz bez udziału duchowieństwa, oburzonego na poglądy i areligijność poetki. Po śmierci Dulębianki w roku 1919, partnerka Konopnickiej spoczęła na pewien czas w jej grobowcu.
Cytaty Marii Konopnickiej
„Ale jak na ten słup położone będą tylko pieniądze, a nie będzie ani honoru, ani sławności, ani mądrości, to po co ludzie będą na ten słup liźć? Jak pan dobrodziej myśli? Po pieniądze uni będą liźć i po nic więcej?”
„On i to nawet wie może, ile wróbli gnieździ się w gzymsach starego browaru, który panuje nad uliczką wysokim, poczerniałym kominem – w gałęziach chorowitej, rosnącej przy nim topoli, która nie ma ani siły do życia, ani ochoty do śmierci… „
„Jaka to była sieć zmarszczek! Życie, co przędło nitki tej sieci, musiało być długie, bardzo długie; musiało też nie spoczywać nigdy. Musiało ono rankiem przy ogarku do pracy się brać, a kończyć ją pół ślepo, o pianiu północnych kurów. Musiało na szare wrzeciono swoje wytargać z tej piersi wszystkie włókienka; musiało nić swoją rwać, plątać i znów rwać, i znów plątać, nie wygładzając węzłów, tylko śpiesząc, śpiesząc, śpiesząc…”
Źródła
- https://kultura.onet.pl/wiadomosci/zycie-seksualne-marii-konopnickiej/kpwv0me
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Maria_Konopnicka
- http://culture.pl/pl/tworca/maria-konopnicka
Ciekawe artykuły
