Leonid Breżniew, czyli Leonid Ilicz Breżniew (1906-1982), był sowieckim mężem stanu i urzędnikiem Partii Komunistycznej, który obejmował urząd I sekretarza KC KPZR, czyli głowy Związku Radzieckiego, przez 18 lat.
Krótki życiorys Leonida Breżniewa
Leonid Breżniew był sowieckim politykiem. Piątym przywódcą Związku Radzieckiego. Pełnił funkcję Sekretarza Generalnego Centralnego Komitetu rządzącej Partii Komunistycznej Związku Radzieckiego (CPSU) od 1964 r. aż do swej mierci w 1982 r. Ideologicznie był działaczem marksistowsko-leninowskim. Przewodniczył największemu w dziejach zaangażowaniu Związku Radzieckiego w sprawy światowe, w tym odprężeniu wobec Zachodu, a także stawiając czoła rozłamowi chińsko-radzieckiemu, który podzielił i osłabił partie komunistyczne na całym świecie. W sprawach wewnętrznych przewodniczył ciągłemu osłabianiu się reżimu, naznaczonemu korupcją, nieefektywnością i szybko rosnącą słabością postępu technologicznego, zwłaszcza komputerów. Niemniej jednak był siłą swego rodzaju politycznej stabilności na Kremlu, utrzymując swoją władzę pomimo swego gwałtownie pogarszającego się zdrowia po 1975 roku.
Breżniew urodził się w rodzinie rosyjskiego robotnika w Kamenskoje w imperium rosyjskim (obecnie Kamieniecki w obwodzie dniepropietrowskim na Ukrainie). Został inżynierem metalurgicznym w hutnictwie żelaza i stali. Po rewolucji październikowej w listopadzie 1917 r. Breżniew dołączył do młodzieżowej partii partii Komsomol w 1923 r. zoostającsię aktywnym członkiem partii w 1929 r. Po inwazji niemieckiej w 1941 r. wstąpił do Armii Czerwonej i zajmował coraz ważniejsze stanowiska polityczne (komisarza), a to w związku z faktem, iż partia komunistyczna ściśle monitorowała oficerów wojskowych. Po wojnie został protegowanym Józefa Stalina. W 1952 r. Breżniew awansował do Komitetu Centralnego, a w 1957 r. został pełnoprawnym członkiem Biura Politycznego. W 1964 r. usunął Nikitę Chruszczowa i objął stanowisko pierwszego sekretarza KPZR, najpotężniejszej pozycji na Kremlu.
Podczas gdy kierował Związkiem Radzieckim, konserwatyzm Breżniewa i staranność w podejmowaniu decyzji na drodze konsensusu w Biurze Politycznym doprowadziły do w miarę trwałej stabilności politycznej w partii i kraju. Na scenie światowej naciskał na odprężenie, aby złagodzić napięcia i zacieśnić współpracę gospodarczą między dwoma supermocarstwami czasów zimnej wojny. Zdrowie Breżniewa gwałtownie pogorszyło się po 1975 r., zatem coraz bardziej wycofywał się ze spraw międzynarodowych. Czas odprężenia jednak ostatecznie upadł po tym, jak Biuro Polityczne postanowiło zaatakować Afganistan w 1979 r. Powszechny bojkot olimpiady w Moskwie w 1980 r. okazał się gorzkim upokorzeniem da ZSRR.
Wrogość Breżniewa wobec reform i tolerancja na korupcję zapoczątkowały okres upadku społeczno-gospodarczego, znany jako Stagnacja Breżniewa. Jego reżim przewodniczył szeroko rozpowszechnionemu interwencjonizmowi wojskowemu i potężnemu gromadzeniu broni, który wzrósł do 12,5% PKB narodowego. Pod względem technologii, zwłaszcza komputerów, Związek Radziecki coraz bardziej ustępował Zachodowi. Po latach pogarszającego się stanu zdrowia, Breżniew wreszcie zmarł 10 listopada 1982 r. (szybko zastąpiono go Sekretarzem Generalnym Jurijem Andropowem). Po dojściu do władzy w 1985 r. Michaił Gorbaczow potępił wszechobecną nieefektywność i nieelastyczność administracji Breżniewa.
Rozszerzona biografia Leonida Breżniewa
Urodził się 19 grudnia 1906 r., w miejscowości Kamienienko na Ukrainie. W rodzinie rosyjskiego robotnika. Sam podjął pracę w fabryce mając dopiero 15 lat. W latach dwudziestych zdobył jednak wykształcenie i został geodetą. Sytuacja w ZSRR stwarzała mu przy tym szanse, w związku z którymi Breżniew w roku 1931 został pełnoprawnym członkiem Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. Później studiował w instytucie metalurgicznym w Kamieńsku (obecnie Dnieprodzierżyńsk). Po ukończeniu studiów w roku 1935 pracował jako inżynier i dyrektor szkoły technicznej, a także zajmował szereg lokalnych stanowisk partyjnych; jego kariera rozkwitła pod rządami Józefa Stalina, a do 1939 r. podejmował stanowisko sekretarza regionalnego komitetu partyjnego w Dniepropietrowsku. Natomiast podczas II wojny światowej Leonid Breżniew pełnił funkcję komisarza politycznego w Armii Czerwonej, awansując do rangi zawrotnej, bo w roku 1943 został generałem oraz szefem komisarzy politycznych na froncie ukraińskim.
Po wojnie ponownie pełnił funkcję szefa kilku regionalnych komitetów partyjnych na Ukrainie. W 1950 r. został wysłany do Mołdawii jako pierwszy sekretarz mołdawskiej partii komunistycznej z zadaniem sowietyzacji ludności rumuńskiej na tym wówczas ostatnio podbitym terytorium. W 1952 r. Breżniew w uznaniu zasług awansował na członka Komitetu Centralnego KPZR, zostając równocześnie kandydatem na członka Biura Politycznego.
Po śmierci Stalina (marzec 1953 r.) Breżniew stracił stanowiska w Komitecie Centralnym i w biurze politycznym, przez co musiał przyjąć stanowisko zastępcy szefa departamentu politycznego Ministerstwa Obrony w randze generała porucznika. Ale już w 1954 r. nowy I sekretarz w osobie Nikity Chruszczowa, który uzyskał pełną władzę w Moskwie, mianował Breżniewa drugim sekretarzem Partii Komunistycznej w Kazachstanie (1954 r.), w ramach którego energicznie realizował ambitną kampanię polityczną Chruszczowa w Kazachstanie. Breżniew został wkrótce awansowany na pierwszego sekretarza Komunistycznej Partii Kazachstanu (1955), a w 1956 r. został ponownie wybrany na najwyższe stanowiska w Komitecie Centralnym KPZR i w Biurze Politycznym. Z kolei po tym, jak lojalnie podejmował działania przeciwko „grupie antypartyjnej”, która usiłowała usunąć Chruszczowa, Breżniew został pełnoprawnym członkiem Biura Politycznego, aż wreszcie, w roku 1960, został przewodniczącym partyjnego Prezydium. W lipcu 1964 r. zrezygnował jednak z tego stanowiska, by zostać asystentem Chruszczowa jako drugi sekretarz Komitetu Centralnego. Wtedy to to został uznany za spadkobiercę Chruszczowa jako lidera partii. Jednak wkrótce Breżniew pomógł poprowadzić koalicję, która zmusiła Chruszczowa do odejścia ze stanowiska, a następnie wziął udział w podziale politycznych łupów po Chruszczowie. Breżniew został pierwszym sekretarzem KPZR 15 października 1964 r. Po krótkim okresie „kolektywnego przywództwa” z premierem Aleksiejem Kosyginem Breżniew stał się wyraźnie postacią dominującą.
Jako szef partii Breżniew pozostawił władzę nad wieloma sprawami państwowymi Kosyginowi i Mikołajowi V. Podgornemu, w tym przede wszystkim np. stosunki dyplomatyczne z państwami niekomunistycznymi i wewnętrzny rozwój gospodarczy. Breżniew skoncentrował się na sprawach zagranicznych i wojskowych. Gdy Czechosłowacja pod rządami Aleksandra Dubčka w latach 1967–68 próbowała zliberalizować swój system komunistyczny, Breżniew opracował koncepcję znaną na Zachodzie jako doktryna Breżniewa, która zapewniała prawo do interwencji radzieckiej w przypadkach, gdy „zagrożony jest socjalizm krajów bratnich”. Doktryna ta została wykorzystana do uzasadnienia inwazji na Czechosłowację przez Sowietów i ich sojuszników z Układu Warszawskiego w roku 1968.
W latach 70. Breżniew próbował unormować stosunki między Niemcami Zachodnimi a Układem Warszawskim i złagodzić napięcia ze Stanami Zjednoczonymi poprzez politykę zwaną odprężeniem. Jednocześnie zadbał o to, aby kompleks wojskowo-przemysłowy Związku Radzieckiego został znacznie rozbudowany i zmodernizowany. Pod jego przywództwem Sowieci osiągnęli równość ze Stanami Zjednoczonymi w zakresie strategicznej broni nuklearnej, a ich program kosmiczny wyprzedził amerykański. Dofinansowano i rozbudowano marynarkę wojenną, a armia radziecka pozostawała największą na świecie. Związek Radziecki wspierał „wojny o wyzwolenie narodowe” w krajach rozwijających się, zapewniając pomoc wojskową dla ruchów lewicowych i ich rządów.
Należy zaznaczyć tu, iż nieustanne powiększanie przemysłu obronnego, w tym zwłaszcza lotniczego spowodowało, że inne sektory gospodarki były coraz uboższe. Radzieckie rolnictwo, przemysł towarów konsumpcyjnych i usługi, w tym opieka zdrowotna, uległy znaczącemu obniżeniu jakości i ilości tych usług, zwłaszcza w końcówce 70. i na początku lat 80. XX w., co spowodowało później znaczące niedobory wraz ze znaczącym obniżaniem się standardu życia.
Tymczasem w 1976 r. Breżniew został marszałkiem Związku Radzieckiego, stając się tym samym jedynym przywódcą partii po Stalinie, który miał najwyższą rangę wojskową. System kolektywnego przywództwa zakończył się jego wyborem na przewodniczącego Prezydium Najwyższej Rady Radzieckiej w maju 1977 r.. W ten sposób stał się pierwszą osobą w historii Związku Radzieckiego, która obejmowała zarówno kierownictwo partii, jak i państwa. W 1979 roku Breżniew osiągnął porozumienie z prezydentem USA Jimmy’m Carterem w sprawie nowego dwustronnego strategicznego traktatu o ograniczeniu broni (SALT II), ale Senat USA odmówił ratyfikacji traktatu. Wkrótce potem Związek Radziecki zaatakował Afganistan (grudzień 1979 r.), by wesprzeć tam tam załamujący się rząd komunistyczny. Rząd Breżniewa pomógł również w zaplanowaniu wprowadzenia w Polsce przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego ruchu „Solidarność” (w grudniu 1981 r.). Jego wysiłki oznaczały determinacje na punkcie ograniczania w bratnich republikach ruchów demokratyzujących.
Breżniew do końca utrzymał władzę pomimo słabego zdrowia i bardzo widocznego narastającego osłabienia. Dał przy tym bez wątpienia Związkowi Radzieckiemu potężną bazę wojskowo-przemysłową zdolną do dostarczania dużej liczby najnowocześniejszych broni, ale czyniąc to, zubożał resztę sowieckiej gospodarki. Po jego śmierci skrytykowano go za stopniowe obniżanie poziomu życia, rozprzestrzenianie się korupcji i kumoterstwo w radzieckiej biurokracji, oraz ogólną stagnację na przełomie lat 70. i 80.
Zmarł 10 listopada 1982 r., w Moskwie.
Ciekawostki o Breżniewie
- Propaganda ZSRR podkreślała, jakoby Breżniew był czołowym piątkowym uczniem na każdym etapie swej edukacji. Poza tym wychwalano do przesady jego organizatorskie talenty.
- Faktem jest, że Breżniew często bywał za granicą. Wszędzie witany – rzecz jasna – serdecznie, co podkreślały wszystkie kroniki filmowe w tak zwanych demoludach. Tak było na przykład w roku 1970 w Czechosłowacji, gdzie pokazywano entuzjazm tłumów na jego widok, a gdzie uprzednio krwawo stłumił demokratyczny zryw społeczeństwa, m.in. również przy pomocy wojsk PRLu. – Każdy ważny krok w międzynarodowej polityce – powiadał wtedy spiker tychże kronik. – ZSRR konsultuje ze swymi przyjaciółmi.
- Swoich przemówień Breżniew nie pisał sam, lecz pisało mu grono bliskich doradców.
- Za Breżniewa to właśnie w ZSRR wprowadzono wolny weekend, jako że dotychczas wolna była tylko niedziela.
- w roku 1969 miał miejsce konflikt na granicy pomiędzy Chinami a ZSRR, na rzece Ussuri. Chińscy żołnierze podchodzili wtedy do radzieckich pograniczników machając im przed oczyma instruktażowymi książeczkami autorstwa Mao Zedonga. Według doktryny maoistowskiej bowiem, kraje bloku wschodniego, na czele z ZSRR, były zdrajcami komunistycznej rewolucji. W tym zdawało by się niewielki zatargu zginęło co najmniej 48 żołnierzy radzieckich i nawet 1000 żołnierzy Chińskich.
- Breżniew cierpiał na bezsenność. Leki nasenne połykał, jednak gdy one nie zadziałały sięgał po spirytus. Uważa się, że to właśnie alkohol sprawił, iż oznaki medycznych niedomagań I sekretarza były tak bardzo widoczne.
- W Polsce początku lat 80. krążyła pogłoska, jakoby Breżniew był podtrzymywany przy życiu dzięki transfuzjom krwi pochodzącej od noworodków.
Cytaty Breżniewa
- „Cóż wy w ogóle wiecie o życiu? Pamiętam, kiedy jeszcze uczyliśmy się w technikum, dorabialiśmy, rozładowując wagony. Jak to wyglądało? Trzy worki albo skrzynki do adresata, jedna albo dwie dla nas. W naszym kraju zawsze to tak wyglądało.”
- „Długie lata zimnej wojny pozostawiły ślady w świadomości i o nie tylko zawodowych polityków. Są to przesądy, podejrzliwość, niewiedza, a nawet niechęć poznania rzeczywistych stanowisk i możliwości innych. A przestawianie się na inne tory bynajmniej nie jest łatwe. Jednakże trzeba uczyć się współpracy.”
- „Jedność, przyjaźń i braterstwo były, są i będą istotą stosunku leninowskiej partii i państwa radzieckiego do Polski.”
- „My, radzieccy komuniści, cały naród radziecki, odczuwamy ogromne zadowolenie z tego, że aktywnym członkiem bratniej rodziny, energicznym uczestnikiem wszystkich konstruktywnych poczynań pokojowych wspólnoty socjalistycznej jest nasz najbliższy sąsiad i dobry przyjaciel – Polska Ludowa.”
Źródła
https://dzieje.pl/postacie/leonid-brezniew-1906-1982https://www.britannica.com/biography/Leonid-Ilich-Brezhnev
https://pl.wikipedia.org/wiki/Konflikt_nad_Ussuri
https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/leonid-brezniew-1906-1982/
Ciekawe artykuły
