Kaligula

Gajusz Cezar Germanicus, znany jako Kaligula, zastąpił na tronie rzymskim Tyberiusza, będąc cesarzem Rzymu od 37 do 41 roku. Dokumenty przedstawiają go jako okrutnego i nieprzewidywalnego lidera, czy też po prostu szaleńca na tronie.

Krótki życiorys Kaliguli

Kaligula, czyli Gaius Julius Caesar Augustus Germanicus był trzecim cesarzem rzymskim, panującym od 37 do 41 roku. Kaligula, syn popularnego rzymskiego generała Germanika i wnuczki Augusta Agrypiny Starszej, urodził się w pierwszej rodzinie rządzącej Cesarstwa Rzymskiego, zwanej potocznie dynastią Julio-Klaudian. Wujek i przybrany ojciec Germanika, Tyberiusz, zastąpił Augusta jako cesarz Rzymu w 14 r. n.e.

Chociaż urodził się jako Gajusz Cezar, po Juliuszu Cezarze, przydomek „Kaligula” (oznaczający „mały but (żołnierza)”) otrzymał on od żołnierzy ojca podczas ich kampanii w Germanii. Kiedy Germanik zmarł w Antiochii w 19 roku, Agrypina wróciła z sześciorgiem dzieci do Rzymu, gdzie popadła w konflikt z Tyberiuszem. Konflikt ostatecznie doprowadził do zniszczenia jej rodziny, a Kaligula był jedynym ocalałym jej członkiem płci męskiej. Nie dotknięty śmiercionośnymi intrygami, Kaligula przyjął później zaproszenie, by dołączyć do cesarza na wyspie Capri, gdzie Tyberiusz wycofał się pięć lat wcześniej. Po śmierci Tyberiusza Kaligula zastąpił swojego przybranego dziadka jako cesarz w 37 r. n.e.

Istnieje stosunkowo niewiele zachowanych źródeł na temat panowania Kaliguli, chociaż jest on opisywany jako szlachetny i umiarkowany cesarz przez pierwsze sześć miesięcy jego rządów. Następnie źródła koncentrują się na jego okrucieństwie, sadyzmie, ekstrawagancji i perwersji seksualnej, przedstawiając go jako szalonego tyrana. Chociaż wiarygodność tych źródeł jest wątpliwa, wiadomo, że podczas swojego krótkiego panowania Kaligula pracował nad zwiększeniem nieograniczonej osobistej władzy cesarza. Swoją uwagę poświęcił ambitnym projektom budowlanym i luksusowym mieszkaniom, a także zainicjował budowę dwóch akweduktów w Rzymie: Aqua Claudia i Anio Novus. Za jego panowania imperium zaanektowało m.in. królestwo Mauretanii.

Na początku 41 roku Kaligula został zamordowany w wyniku spisku dokonanego przez członków Gwardii Pretorianów, ale i senatorów oraz dworzan. Próba wykorzystania przez konspiratorów okazji do przywrócenia Republiki Rzymskiej została jednak udaremniona. W dniu zabójstwa Kaliguli, Pretorianie ogłosili wujka Kaliguli, Klaudiusza, kolejnym cesarzem rzymskim. Chociaż dynastia zapoczątkowana przez Cezara wciąż rządziła imperium, bowiem aż do upadku jego siostrzeńca Nerona w 68 r., śmierć Kaliguli oznaczała faktyczny i oficjalny koniec linii męskiej tejże dynastii.

Rozszerzona biografia Kaliguli

Rzymski przywódca Gajusz Cezar Germanik urodził się 31 sierpnia 12 roku, w Antium (obecnie Anzio), we Włoszech. Był trzecim z sześciorga żyjących dzieci urodzonych ze związku jego ojca Germana i Agrypiny Starszej, Gajusz zatem, pochodził z jednej z najwybitniejszych rodzin w Rzymie. Jego prapradziadkiem był Juliusz Cezar, a jego pradziadkiem August, natomiast jego ojciec, Germanik, sam był bez wątpienia ukochanym przywódcą, zwłaszcza w oczach swych wiernych żołnierzy. Później, za rządów Kaliguli, wizerunek rzymskiego cesarza zmienił się, będąc kształtowanym przez obłęd i pożądanie Kaliguli.

Gajusz był niezwykle bliski ojcu i już w wieku 3 lat zaczął często towarzyszyć Germanikowi w jego kampaniach wojskowych. Zgodnie z tradycją Gajusz nosił mundur z małą parą butów, dzięki czemu zyskał przydomek „Caligula”, a to od łacińskiego słowa „małe buty”. Nazwa ta pozostała z nim do końca życia.

Koleje władzy

W chwili narodzin Gajusza rządy Augusta dobiegały końca. Zdrowie Augusta zawodziło i potrzebując nazwiska następcy, mianował swojego pasierba Tiberiusa, człowieka na wskroś ponurego, niepopularnego przywódcę. Jego wybór padł jednak z jednym zastrzeżeniem: wiedząc, że opinia publiczna nie będzie zadowolona z jego decyzji, zmusił Tyberiusza do przyjęcia Germanika, czyli ojca Kaliguli, jako syna, zatem i do nazwania go spadkobiercą.

19 sierpnia, w roku 14 n.e., zmarł Oktawian August. Tyberiusz szybko przejął władzę i równie szybko wysłał Germanika do wschodnich prowincji Rzymu na misję dyplomatyczną. Tam też Germanik ciężko zachorował i wkrótce zmarł, co sprawiło, iż pojawiły się teorie, które połączyły Tyberiusza ze śmiercią jego politycznego rywala.

Agrippina Starsza tymczasem postawiła zasadne pytania o rzeczywistą władzę w Rzymie. Publicznie obwiniała ona Tyberiusza za śmierć jej męża i pragnęła zemsty. Tyberiusz nie mogąc znieść ognia tej krytyki, zadziałał zdecydowanie, uwięził on bowiem Agrippinę Starszą na odległej wyspie, gdzie umarła z głodu. Następnie cesarz uwięził jej dwóch starszych synów, z których jeden sam się zabił, a drugi umarł z głodu.

Tymczasem, ze względu na młody wiek, Kaligula został oszczędzony i zmuszony do życia ze swoją prababcią, Livią, żoną Augusta. Kaligula, będąc jeszcze nastolatkiem, miał dopuścić się kazirodztwa ze swoją siostrą Drusillą.

W 31 roku Kaligula został wezwany przez Tyberiusza na wyspę Capri, gdzie został adoptowany przez mężczyznę, który rzekomo był zabójcą jego ojca. Zdaniem wielu historyków Kaligula został zmuszony do stłumienia gniewu i okazywania szacunku Tyberiuszowi, mimo że za pewne nienawidził go. Zamiast tego Kaligula zaczął wyładowywać swoje emocje na innych. Uwielbiał oglądać tortury i egzekucje, a noce spędzał na orgiach obżarstwa i namiętności. Nawet niestabilny Tyberiusz widział, że Kaligula nie jest zbytnio poruszony swoimi działaniami, wobec czego Tyberiusz miał wygłosić prorocze zdanie: „Karmię żmiję dla ludu rzymskiego”.

Panowanie

W marcu 37 roku Tyberiusz zachorował. Umarł miesiąc później i krążyły plotki, że była to sprawka Kaliguli. To jednak nie miało znaczenia. Rzymianie byli zachwyceni jego śmiercią, częściowo dlatego, że imperium wpadło teraz w ręce Kaliguli, który, jak wierzyli obywatele, posiadał te same cechy, co jego ceniony zmarły ojciec. Senat rzymski popełnił błąd, obsadzając 24-letniego Kaligulę, który nie miał doświadczenia w rządzeniu, dyplomacji ani w wojnie, jako jedynego cesarza Rzymu.

Przez pewien czas wysiłki Kaliguli spotkały się z powszechnym entuzjazmem. Uwolnił obywateli niesprawiedliwie uwięzionych przez Tyberiusza i wyeliminował niepopularne taryfy podatkowe. Wystawiał także bogate igrzyska, w tym wyścigi rydwanów, mecze bokserskie, zabawy i pokazy gladiatorów. Jednak po sześciu miesiącach panowania Kaligula ciężko zachorował. Przez prawie miesiąc krążył między życiem, a śmiercią. W październiku 37 roku wyzdrowiał, ale szybko stało się jasne, że nie był to ten sam człowiek.

Torturowany bólami głowy Kaligula wędrował nocą po pałacu. Porzucił zwyczajową togę, zmieniając ją na jedwabne suknie i często przebierał się za kobietę. Ponadto Kaligula obnosił się ze swoją władzą, eliminując swoich politycznych rywali i zmuszając rodziców do oglądania egzekucji ich synów. Najbardziej rażąca była jednak deklaracja Kaliguli, że był on żywym Bogiem, nakazując budowę mostu między jego pałacem a świątynią Jowisza, aby mógł na bieżąco konsultować się z bóstwem. Wydawało się wówczas, że nawet małżeństwo i narodziny córki nie są w stanie go zmienić.

Rzym wkrótce zaczął nienawidzić swojego przywódcę, a obywatele zaczęli potajemnie dążyć do pozbycia się go. 24 stycznia 41 roku Kaligula został zaatakowany przez grupę gwardzistów po mającym miejsce wydarzeniu sportowym. Podczas zabójstwa Kaligula został dźgnięty 30 razy i zabity. Jego ciało zostało wrzucone do bezimiennego grobu, a jego żona i córka zostały zamordowane.

Śmierć Kaliguli zmusiła Senat do natychmiastowego nakazania zniszczenia posągów Kaliguli w nadziei na usunięcie go z historii Rzymu. Mimo to jednak, ponad dwa tysiące lat od jego rządów, dziedzictwo Kaliguli jest uważane za fascynujący fragment rzymskiej historii.

Ciekawostki o Kaliguli

• Rodzice często pokazywali małego Kaligulę w stroju żołnierskim. Wkładali mu wówczas buty (małe żołnierskie sandały), które nazywały się „caligae”, stąd też chłopiec otrzymał właśnie przydomek Caligula, czyli „Bucik”, będąc traktowanym jako maskotka rzymskiej armii.
• Swoje trzy siostry darzył Kaligula na wskroś kazirodczym uczuciem, również w praktyce.
• Prawdopodobne jest, iż to po przebyciu przez Kaligulę poważnej choroby mózgu władca zmienił się z wyrozumiałego i popieranego reformatora w osobę co najmniej perwersyjną oraz chorobliwie podejrzliwą.
• Organizował liczne konfiskaty majątków swych rzekomych wrogów, co szło w parze z załamaniem gospodarczym na skutek jego pochopnej polityki. Do legend przeszły rozkazy Kaliguli dotyczące usypywania gór na równinach, i odwrotnie: równin w miejscu wzniesień i stoków górskich.

Cytaty Kaliguli

„O, gdyby lud rzymski miał tylko jedną szyję!”

„Niech mnie nienawidzą, byle się mnie bali.”

„Trzeba być albo oszczędnym, albo cezarem.”

Źródła

Zdjęcie pochodzi z portalu wikimedia.org. Autorem jest Clio20. Zdjęcie zostało wykorzystane na podstawie licencji CC BY-SA 3.0.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kaligula
https://www.biography.com/political-figure/caligula
https://www.imperiumromanum.edu.pl/biografie/cesarz-kaligula/
https://en.wikipedia.org/wiki/Caligula