Jan Sebastian Bach (ur. w marcu 1685 w Einsenach, zmarły w Lipsku 28 lipca 1750) był kompozytorem i niemieckim organistą barokowym, uważanym za jednego z największych w historii.
Krótki życiorys Jana Sebastiana Bacha
Jan Sebastian Bach przyszedł na świat 21 marca 1685 r. w Eisenach. Był niemieckim kompozytorem, przedstawicielem baroku w muzyce. Nie skończywszy 10 roku życia został osierocony. Dorastał pod okiem najstarszego brata, dzięki czemu nauczył się gry na organach. W wieku 15 lat migrował do Dolnej Saksonii. Zajmował tam stanowisko sopranisty w chórze kościelnym. Rozwijał swój talent wokalny, co skutecznie ukróciła wkrótce mutacja. Ukończył naukę w gimnazjum. Następnie Jan Sebastian Bach był organistą w Arnstadt. Krytykowano go za dziwne, bo nadmiernie rozbudowane improwizacje jakie grał podczas mszy. Bach przeniósł się do Mühlhausen, utrzymując się nadal z pracy organisty. Rok 1707 r. oznaczał dla niego przede wszystkim jego ślub z daleką kuzynką, Marią Barbarą. Ze związku urodziło się siedmioro dzieci. W latach 1708-1714 był natomiast nadwornym organistą i kameralistą kapeli na dworze księcia Wilhelma Ernesta. Od 1717 do 1723 r. doczekał się kapelmistrzostwa i dyrektorował muzyce kameralnej na dworze księcia Leopolda w Köthen. W 1720 r. zmarła jego żona, ale niedługo potem ożenił się z młodszą sopranistką, która zdążyła mu urodzić trzynaścioro dzieci. W 1722 r. Jan Sebastian Bach został kantorem w Lipsku, przy kościele św. Tomasza. Na tym stanowisku pozostawał do śmierci. Bach tworzył muzykę chóralną, orkiestrową i na instrumenty solo. Jego najsłynniejsze dzieła takie jak „Msza h-moll”, „Pasja wg św. Mateusza”, czy też „Magnificat D-dur”, kantaty, jak i „Koncerty brandenburskie”, uważane są dziś za twórczość ponadczasową. Zmarł w Lipsku 28 lipca 1750 roku.
Biografia rozszerzona Jana Sebastiana Bacha
Młodość
Jana Sebastian Bach przyszedł na świat w mieście niemieckim Eisenach ok. 21 marca roku 1685.
Pochodził z rodziny luterańskiej, w której żywe były tradycje muzyczne. Muzykiem był jego ojciec oraz wujowie, nie tylko jako organiści kościelni, ale i kompozytorzy oraz muzycy nadworni.
Jan Sebastian uczył się w szkole łacińskiej, ponadto pobierał u ojca nauki gry na klawestynie i skrzypcach, natomiast stryj uczył go opanowywania organów.
Został sierotą już w wieku 10 lat, ponieważ niemal jednocześnie odeszła matka, a po niej ojciec. Został w ten sposób pod opieką najstarszego brata Johann’a Christoph’a, który był organistą.
Następnie uczył się w miejscowym liceum, odbierając wykształcenie humanistyczne. W zasadzie nie odstępował od brata, który przyuczał go do roli organisty łącznie z wiedzą na temat budowy instrumentu. Później rozwinął też swą wiedzę na temat klawestyny, klawikordu oraz altówki, lutni i skrzypiec. Młody Bach dał się poznać jako człowiek niezwykle uzdolniony, wobec czego kontynuował naukę w Lüneburgu w Dolnej Saksonii.
Lüneburg miastem Bacha
W 1700 roku piętnastoletni Sebastian przybył do Lüneburga. Był tam w miejscowym kościele sopranistą, pędząc już życie dość samodzielne, bowiem zarabiał na śpiewaniu. Talent odpowiedniego sopranu utracił wraz z mutacja głosu, lecz inne uzdolnienia pozostały, na przykład umiejętność gry na skrzypcach, czyniąc tak wielkie postępy w grze, iż grał w miejscowej orkiestrze. Podpatrywał przy tym wielkich swoich czasów, na przykład za sprawą wypraw do Hamburga, gdzie poznawał sztukę Johanna Adama Reinckena. Interesował się także świecką muzyka francuską, szczególnie wzbogacał go pobyt na dworze książęcym w Celle, we włościach Georga Wilhelma.
W Lüneburgu tymczasem skomponował swe pierwsze organowe utwory. Słychać w nich wpływy na przykład wielkiego wtedy Böhma.
Na dworze Jana Ernesta III
Ukończywszy nauki gimnazjalne w Lüneburgu w wieku 18 lat (wcześnie jak na tamte czasy), Bach wybrał zawód muzyka. Posiadając niezbędne umiejętności najął się do kapeli dworskiej w Weimarze, na dworze księcia Jana Ernesta III. Wkrótce jednak został drugim organistą w Arnstadt będąc też opiekunem chóru uczniowskiego. Bach przeżywał trudności pedagogiczne z podopiecznymi, poza tym konsystorz miał wiele zastrzeżeń do jego praktyk zarówno w tym zakresie, jak i kompozycji kościelnych (zarzucano mu zbyt rozbudowane improwizacje). Musiał więc zrezygnować z zatrudnienia, powodem jego zwolnienia był rzekomy urlop, który przedłużył sobie samowolnie. Był to tymczasowy koniec jego drogi w Arnstadt.
Małżeństwo wzlotem do wybitnego repertuaru
Nadszedł czas jego praktyk zawodowych w charakterze organisty kościelnego w niewielkiej miejscowości powiatowej w Turyngii. Zaprojektował wtedy przebudowę miejscowych organów. Był to również czas stabilizowania jego życia osobistego, ponieważ 17 października 1707 roku 22-letni Bach poślubił Marię Barbarę, swoją daleką kuzynkę, będącą córką organisty. Miał z nią siedmioro dzieci, spośród których czworo doczekało wieku dorosłego.
W 1708 na zamówienie rady miejskiej napisał Bach kantatę „Bóg jest moim Królem” (BWV 71), z powodzeniem następnie wprowadzoną do repertuaru. Czas ten to również jego „Toccata i fuga d-moll” (BXV 565). Było tego rzecz jasna więcej, natomiast źródła na ten temat zaginęły.
Bach kapelmistrzem
W 1708 roku, Jan Sebastian wrócił do Weimaru. Pełnił na dworze Wilhelma Ernsta funkcję organisty oraz muzyka klawesynowego. Ku jego uciesze otrzymał możliwość nie tylko gry, ale i komponowania zróżnicowanego materiału muzycznego z zespołem książęcym. Cieszył się poparciem księcia, nie mógł również narzekać na gaże. W końcu awansował na koncertmistrza, dzięki czemu komponował i wykonywał swe kantaty. Powstały takie utwory jak na przykład „Actus tragicus” (BWV 106), czy też „Aus der Tiefe rufe ich, Herr, zu dir” (BWV 131).
Okres weimarski oznaczał Bach płodnością swej sztuki. Powstały wówczas znakomite dzieła organowe, zarówno monumentalne, wirtuozowskie, oparte na kontrapunktach. Nie brakowało i chorałów protestanckich. Przypuszcza się, że to wówczas powstał utwór „Passacaglia” i „fuga c-moll” (BWV 582). Powstały koncepty utworów zawierających w sobie elementy hymnów kościelnych specjalnie pod względem uczniów przysposabianych do gry na organach. Trzeba podkreślić ponadto, że w domu Bachów często gościli studenci, wśród nich późniejsze sławy muzyczne.
Rok 1718 oznaczał dla Bacha wizytę w Dreźnie, gdzie spotkał wielu wybitnych wspieranych przez Augusta II.
Tymczasem w Weimarze urodzili się najwybitniejsi synowie Jana Sebastiana. Jednym z nich był Wilhelm Friedmann, drugi to Carl Philipp Emanuel. Następnie Bachowie opuścili Weimar na skutek faktu, że Bach nie mógł już tam w swym przekonaniu rozwijać skrzydeł.
Został kapelmistrzem na dworze księcia Leopolda z Köthen. Bach został doceniony, zarówno pod względem swobody twórczej, jak i uposażenia majątkowego. Był to jego okres świecki twórczości, powstały jego Koncerty brandenburskie, ale i suity, sonaty i partity skrzypcowe, później utwory na klawestynie oraz skrzypce, by wreszcie powstał pierwszy tom dzieła „Das Wohltemperierte” (BWV 846 – 893).
Powtórne małżeństwo i same wyżyny twórcze
W Köthen z początku odnalazł stabilizacje, dostatek i spokój w życiu kompozytora. Niestety śmierć żony, Marii Barbary, miała miejsce nagle 7 lipca 1720. Jan Sebastian, z trudem godził wtedy obowiązki zawodowe z domowymi. Prowadził aktywność wymagającą skupienia nad pracą twórczą. Na szczęście wkrótce poznał młodą sopranistkę, Annę Magdalenę Wilcke. Pobrali się w 1721 roku. Para stworzyła udane małżeństwo. Doczekali się trzynaściorga dzieci. Anna wspierała Jana Sebastiana, dotyczyło to jego zajęć kompozytorskich, pisała mu nuty, natomiast Jan Sebastian zachęcał małżonkę do śpiewania.
Następnie nastał dla Bacha okres lipski, bowiem objął posadę w Lipsku, co według jego biografów wymagało odwagi, gdyż z kapelmistrza książęcego Bach stał się z powrotem kantorem miejskim. Wybrał jednak Lipsk przez wzgląd na lepsze perspektywy w dużym mieście. Okazało się wtedy, że brak wykształcenia uniwersyteckiego blokował jego rozwój (nie miał też łatwego charakteru). Komponował wówczas głównie muzykę kościelną, większość to kantaty zawierające fragmenty biblijne. Ale nie tylko, bo powstały tam dwa dzieła „Magnificat D-dur” i „Pasja według św. Mateusza”.
Czasy „Wielkiej mszy h-moll”
Wreszcie w 1729 roku Bach został dyrektorem Collegium Musicum, które założono na lipskim uniwersytecie. Stanowisko podniosło jego prestiż. Prezentował od tego czasu własne kompozycje, w przeważającej części instrumentalne. Bach zrzekł się kierownictwa stowarzyszenia gdy po latach straciło na znaczeniu. W 1733 Bach natomiast rozpoczął starania by zostać nadwornym kompozytorem króla Polski i elektora Saksonii Augusta III Sasa. Zadedykował królowi swoją „Glorię” oraz „Kyrie”, przygotował też kantaty specjalnie na koronację w Krakowie.
W 1736 r. Bach wywalczył w końcu funkcje kapelmistrza zespołu drezdeńskiego jako królewsko-polski i elektorsko-saski kapelmistrz dworski. W 1741 powstały „Wariacje Goldbergowskie”.
W 1747 przybył Bach na dwór Fryderyka II Wielkiego w Poczdamie. Przygotował dla niego wieloczęściowy utwór, który zadedykował królowi „Ofiara muzyczna” (BWV 1079). W ślad za tym powstała „Wielka msza h-moll”, uznawana do dziś za jedno z największych arcydzieł muzyki chóralnej. Bach z żoną gościli od tamtej chwili w swoim domu wielu muzyków niemieckich.
W 1749 Bach praktycznie utracił zdolność widzenia. Dolegliwością była zaćma, którą nieumiejętnie operowano dwa razy. Oślepł całkiem na skutek infekcji pooperacyjnej, a zaraz potem zmarł w wyniku wylewu krwi do mózgu w 1750. Jan Sebastian Bach został pochowany w kościele św. Tomasza w Lipsku.
Ciekawostki o Janie Sebastianie Bachu
- Bach gościł w swym domu Telemanna, który był ojcem chrzestnym Carla Philippa Emanuela.
- Pobożność Bacha nie kolidowała z rubasznym humorem, z którego był znany. Uwielbiał dobrą zabawę zakrapianą winem.
- Do czasów Jana Sebastiana Bacha aż 45 potomków głowy rodu Hansa Bacha trudniło się zajęciami muzycznymi.
- Bach był bardzo zdolnym uczniem. W bardzo krótkim czasie opanował sztukę gry na kilku instrumentach.
- W czasach jego młodości taki instrument jak fortepian nie został jeszcze wynaleziony.
- W jego wczesnym okresie pracy, trudnił się pracą z młodzieżą. Wyraźnie sobie wtedy nie radził z podopiecznymi. Młodzieży pod jego skrzydłami brakowało dyscypliny, czasem miały miejsce też groźne wybryki. Doszło nawet do napaści na Bacha na jednej z ciemnych miejskich ulic.
- Wyprawę z Luneburga do Lubeki według wielu jego biografów odbył pieszo.
- Pod koniec 1717 roku rozzłoszczony postawą Bacha, Wilhelm Ernst, którego dwór kompozytor pragną opuścić, zamknął Bacha prawie na miesiąc w więzieniu, po czym pozwolił mu wyjechać.
- Różnica wieku między Bachem a jego drugą żoną wynosiła 17 lat.
- Doborowym znawcą biografii Bacha był Jarosław Iwaszkiewicz.
- „Wielka msza h-moll”, uznawana do dziś za jedno z największych arcydzieł muzyki chóralnej, nigdy nie została wykonana za życia autora.
Cytaty Jana Sebastiana Bacha
Łatwo zagrać na jakimkolwiek instrumencie: wystarczy, że dotkniesz właściwego klawisza we właściwym czasie, a instrument sam się odtworzy.”
Celem i ostatecznym końcem całej muzyki powinno być nic innego jak tylko chwała Boga i odświeżenie duszy.”
Tam, gdzie jest muzyka oddania, Bóg jest zawsze blisko.”
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Johann_Sebastian_Bach
- https://biografia24.pl/jan-sebastian-bach/
- http://agencjafilharmonia.pl/jan-sebastian-bach/
- http://piosenkarze.eu/jan-sebastian-bach/
Ciekawe artykuły
