Henryk Wieniawski (1835-1880) był polskim kompozytorem, skrzypkiem i pedagogiem. Uznawany jest za jednego z najwybitniejszych polskich skrzypków i kompozytorów w historii.
Henryk Wieniawski – życiorys
Henryk Wieniawski urodził się 10 lipca 1835 roku w Lublinie.
Rodzina
Przyszedł na świat jako syn Tadeusza i Reginy z domu Wolff.
Jego ojciec nazywał się wcześniej Wolf Helman (Tobias Rufe Pietruszka), jednak zmienił nazwisko na Tadeusz Wieniawski. Nazwisko wziął od dzielnicy, w której mieszkał. Przyjął chrzest przed otrzymaniem dyplomu lekarskiego. Zasłużył się w postaniu listopadowym, za co został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Wojskowym.
Jego matka była córką żydowskiego lekarza z Warszawy, dr. Józefa Wolffa i siostrą pianisty oraz kompozytora Edwarda Wolffa. Dzień przed ślubem z Tadeuszem Wieniawskim zmieniła wiarę z mojżeszowej na katolicką i przyjęła chrzest. Ich ślub odbył się 18 kwietnia 1833 roku w parafii św. Jana w Warszawie.
Jego dziadek, Herszek Mejer Helman był narodowości żydowskiej. Był cyrulikiem z Wieniawy, która wówczas była samodzielnym miastem pod Lublinem.
Dom rodziny Wieniawskich był prawdziwym salonem lubelskim. Odbywały się tu koncerty, dyskusje czy spotkania literackie, gościło w nim wielu wybitnych artystów. Charakter tego domu zaważył na późniejszej drodze Henryka Wieniawskiego oraz jego dwóch braci. Jego starszy brat Julian Wieniawski został pisarzem oraz publicystą, a młodszy brat Józef Wieniawski pianistą.
Wczesne lata
Henryk Wieniawski zaczął uczyć się gry na skrzypcach, gdy miał 5 lat. Jego pierwszą nauczycielką była matka, a następnie Jan Hornizel (skrzypek Teatru Wielkiego w Warszawie), Antoni Parys i Stanisław Serwaczyński (solista i koncertmistrz Opery Budapeszteńskiej).
W latach 1843-1846 studiował w Paryżu. Wyjechał tam mając zaledwie 8 lat. Chociaż tamtejsze Konserwatorium przyjmowało tylko Francuzów, którzy ukończyli 12 lat, jednak dla uzdolnionego Polaka zrobili wyjątek. Studiował pod kierunkiem Clavela, a po roku przeszedł do Lamberta-Josepha Massarta. Konserwatorium Paryskie ukończył jako 11-latek, z pierwszą nagrodą na końcowym egzaminie konkursowym.
Po studiach kontynuował naukę przez dwa lata u Massarta.
Kariera sceniczna
Zaczął występować publicznie, wykonując także własne utwory. W lutym 1848 roku w wyruszył z matką na pierwsze tournée po Rosji. W drodze powrotnej do Paryża spotkał się m.in. z Franciszkiem Lisztem i to być może jego jego wpływem ponownie został studentem Konserwatorium.
W 1849 roku w Konserwatorium Paryskim podjął studia kompozycji w klasie Hipolita Colleta. Ukończył je w następnym roku, otrzymując wyróżnienie.
W latach 1850-1855 współpracował z bratem Józefem. Podjęli działalność koncertową. Początkowo występowali we wszystkich większych miastach Imperium Rosyjskiego, a następnie w wielu krajach europejskich. Ich występu wzbudzały wszędzie nieopisany entuzjazm. W 1853 roku w Lipsku wykonał swój Koncert skrzypcowy fis-moll i wtedy po raz pierwszy porównano do go włoskiego wirtuoza, Niccolo Paganiniego. W 1854 roku występy braci w Poznańskiem stały się patriotyczną manifestacją.
W 1859 roku odbył tournée po Anglii, podczas którego poznał w Londynie angielkę Izabelę Hampton, swoją przyszłą żonę. Jak pisał w liście do impresaria: zakochał się w niej bardziej niż „w najpiękniejszym Stradivariusie czy Guarnerim”. Ojciec Izabeli był początkowo przeciwny ślubowi, gdyż uważał, że Henryk nie będzie w stanie utrzymać rodziny. Jednak w 1860 artysta przyjął funkcję pierwszego skrzypka dworu carskiego oraz solisty Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego. Jednocześnie uczył gry na skrzypcach w tzw. klasach muzycznych Towarzystwa, które w 1862 roku przekształcono w konserwatorium. Przez kilkuletnią działalność pedagogiczną stworzył zalążek petersburskiej szkoły skrzypcowej, którą Leopold Auer rozwinął we wspaniałą szkołę rosyjską. Każdego roku przez kilka miesięcy koncertował w krajach Europy, w głównej mierze w modnych kurortach.
Żona i dzieci
Od 1860 roku mieszkał z żoną w Petersburgu. Pozostał tam przez 12 lat. Henryk i Izabela byli rodziną wielodzietną. Źródła różnie podają, niektóre piszą o sześciorgu, inne o ośmiorgu dzieci, a inne nawet o dziesięciorgu. W 1879 roku na świat przyszła Régine Wieniawski (znana pod pseudonimem Poldowski), która została kompozytorką i pianistką.
W 1872 roku bez żalu opuścił Rosję. Udał się z Antonem Rubinsteinem na wielkie tournée po USA. W okresie ośmiu miesięcy artyści dali aż 215 koncertów. Henryk Wieniawski pozostał w Stanach Zjednoczonych do 1874 roku, koncertując ze śpiewaczką Pauline Lucca.
Ostatnie lata
W 1874 roku wrócił do Europy i podjął pracę pedagogiczną w konserwatorium w Brukseli. Osiadł z rodziną w Brukseli, odbywając jedno tournée za drugim. Ten tryb życia zrujnował jego zdrowie. Pracę pedagogiczną zakończył we wrześniu 1877 roku. W ostatnich latach życia koncertował na stojąco wskutek nasilających się dolegliwości serca oraz nadmiernej otyłości. W 1879 roku miały miejsce jego ostatnie koncerty w Rosji, miewał ataki choroby na scenie.
Podczas podróży po Rosji w 1880 roku został oszukany przez organizatorów i znalazł się w moskiewskim szpitalu dla ubogich. Następnie przyjął zaproszenie rosyjskiej baronowej Nadieżdy von Meck do swojego domu, gdzie artysta zmarł 31 marca 1880 roku. Dnia 7 kwietnia został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 11-4-31). Jego manifestacyjny pogrzeb zgromadził ok. 40 tysięcy osób.
Henryk Wieniawski – ciekawostki
Jego żona Izabela Hamtpon była siostrzenicą irlandzkiego pianisty i kompozytora George’a A. Osborne’a. Swojej żonie Henryk Wieniawski zadedykował Legendę op.17. Po wysłuchaniu tego utworu, ojciec Izabeli, początkowo niechętny muzykowi uprawiającemu niestabilny zawód, udzielił zgody na ślub, gdyż uznał, że jest to niekłamany wyraz miłości.
Międzynarodowe Konkursy Skrzypcowe im. H. Wieniawskiego odbywają się od 1935 roku, co pięć lat (z wyjątkiem okresu okupacji), przeznaczone dla skrzypków do 30 roku życia. Pierwszy konkurs odbył się w Warszawie z inicjatywy Adama Wieniawskiego, bratanka słynnego skrzypka. Drugi miał miejsce dopiero w 1952 roku w Poznaniu, gdzie do dziś odbywają się jego kolejne edycje. Od 1962 roku są organizowane przez Towarzystwo Muzyczne im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu, które organizuje również Międzynarodowy Konkurs Lutniczy im. Henryka Wieniawskiego.
Henryk Wieniawski wielokrotnie koncertował na dworach monarchów, którzy zachwyceni jego grą, nadawali mu wysokie odznaczenia. Uhonorowali go m.in. królowie Szwecji, Prus, Holandii, Belgii, car Rosji i książę Bawarii.
Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_Wieniawski
„Sławni Polacy: Artyści”, Wydawnictwo Podsiedlik-Raniowski i Spółka
https://muzykotekaszkolna.pl/wiedza/kompozytorzy/wieniawski-henryk-1835-1880/
Zdjęcie: Autor: Nieznany | https://www.pianocub.com/blog/musician-of-the-month-henryk-wieniawski | Domena publiczna
Ciekawe artykuły
