Ella Fitzgerald (1917-1996) była amerykańską piosenkarką jazzową określaną czasem jako Pierwsza Dama Piosenki, Królowa Jazzu i Lady Ella.
Krótki życiorys Elli Fitzgerald
Ella Jane Fitzgerald (ur. 25 kwietnia 1917 r.) znana była ze swojej czystości tonu, nienagannej dykcji, frazowania, intonacji i zdolności improwizacji przypominającej róg, szczególnie w śpiewie typy scat.
Po burzliwym okresie dojrzewania Fitzgerald znalazł swoistą stabilność w muzycznym sukcesie z Chick Webb Orchestra, występując w całych Stanach Zjednoczonych. Związana była także z Savoy Ballroom i występami w nowojorskim Harlemie. Jej interpretacja rymowanki dla dzieci „A-Tisket, A-Tasket” pomogła Webb;owi zdobyć sławę na miarę USA. Po o śmierci Chicka Webba, Fitzgerald porzuciła ten projekt (w 1942 roku), aby rozpocząć wreszcie karierę solową.
Jej kierownikiem był Moe Gale, współzałożyciel wydawnictwa Savoy. Był nim dopóki artystka nie przekazała swej kariery w ręce Normana Granza, który założył Verve Records specjalnie, aby produkować nowe płyty Fitzgerald. Wraz z Verve nagrała niektóre ze swoich bardziej znanych dzieł, zwłaszcza interpretacje Great American Songbook.
W drugiej połowie XX wieku, podczas gdy Fitzgerald występowała w filmach i jako gość w popularnych programach telewizyjnych , jej muzyczna współpraca z Louisem Armstrongiem, Duke’em Ellingtonem i The Ink Spots była ukoronowaniem działań piosenkarki poza karierą solową. W ramach tych duetów powstały niektóre z jej najbardziej znanych piosenek, takie jak „Dream a Little Dream of Me”, „Cheek to Cheek”, „Into Each Life Some Rain Must Fall” oraz „It Don’t Mean a Thing (If It Ain”) „Got Got Swing”.
W 1993 roku, po prawie 60 latach kariery, dała swój ostatni publiczny występ. Trzy lata później zmarła w wieku 79 lat po latach choroby. Jej wyróżnienia obejmowały czternaście nagród Grammy, Narodowy Medal Sztuki i Prezydencki Medal Wolności.
Rozszerzona biografia Elli Fitzgerald
Dzieciństwo i młodość
Fitzgerald urodziła się 25 kwietnia 1917 r. w Newport News, w stanie Wirginia. Była córką Williama Fitzgeralda i Temperance „Tempie” Henry. Jej rodzice byli niezamężni, ale mieszkali razem przez co najmniej dwa i pół roku po urodzeniu Elli. Na początku lat dwudziestych matka Fitzgerald i jej nowy partner, portugalski imigrant o nazwisku Joseph Da Silva, przeprowadzili się do Yonkers w hrabstwie Westchester, w stanie Nowy Jork. Jej przyrodnia siostra, Frances Da Silva, urodziła się w 1923 r. W 1925 r. Ella Fitzgerald i jej rodzina przeprowadzili się do pobliskiej School Street, biednej włoskiej dzielnicy. Swoją formalną edukację rozpoczęła w wieku sześciu lat, będąc świetną uczennicą. Począwszy od trzeciej klasy, Fitzgerald odkryła w sobie wielki dryg taneczny. Występowała dla swoich rówieśników w drodze do szkoły i w porze lunchu. Ella i jej rodzina byli metodystami i działali w Biskupim Biskupstwie Metodystycznym w Bethany, gdzie Ella uczęszczała na nabożeństwa, na studia biblijne i do szkoły niedzielnej. To właśnie kościół zapewnił Fitzgerald jej najwcześniejsze doświadczenia muzyczne.
Fitzgerald słuchała nagrań jazzowych Louisa Armstronga, Binga Crosby i The Boswell Sisters. Uwielbiała główną wokalistkę Boswell Sisters Connee Boswell, mówiąc później: „Moja matka przyniosła do domu jedną ze swoich płyt i zakochałem się w niej… Zapragnęłam śpiewać tak jak ona”.
W 1932 roku, gdy Fitzgerald miała piętnaście lat, jej matka zmarła w wyniku odniesionych obrażeń po wypadku samochodowym. Ojczym opiekował się nią do kwietnia 1933 r., kiedy przeprowadziła się do Harlemu, aby zamieszkać tam ze swą ciotką. Ta szybka zmiana w życiowych okolicznościach Elli, a zwłaszcza to, co biograf Fitzgerald Stuart Nicholson opisuje jako pogłoski o „złym traktowaniu” przez ojczyma, pozostawia multum spekulacji, na czele z domysłami, iż Da Silva mógł ją molestować.
Fitzgerald zaczęła opuszczać szkołę, a jej oceny podupadły. Pracowała jako nagabywacz w miejscowym przybytku rozkoszy, rzekomo związanym z mafią. Nigdy nie mówiła publicznie o tym czasie w swoim życiu. Kiedy władze zorientowały się, została umieszczona w poprawczaku Colourful Orphan Asylum w Riverdale, na nowojorskim Bronksie. Kiedy jednak placówka okazała się zbyt zatłoczona, została przeniesiona do nowojorskiej szkoły dla dziewcząt, a później do stanowej szkoły w Hudson, w stanie Nowy Jork.
Kariera
Wkrótce jednak Fitzgerald po udanych przesłuchaniach dołączyła do orkiestry Chick Webb; Webb został wówczas opiekunem nastoletniej Fitzgerald, co związane było ze śmiercią jej matki. Swoje pierwsze nagranie „Love and Kisses” nagrała w 1935 r., a swój pierwszy przebój zatytułowany „A-Tisket, A-Tasket” zdążył być hitem przedwojennym – roku 1938. Następnie, w 1939, po śmierci Chicka Webba przejęła prowadzenie jego zespołu, aż do rozpadu grupy w 1942 r. Następnie występowała w kabaretach i teatrach oraz koncertowała na arenie międzynarodowej z takimi gwiazdami popu i jazzu, jak Benny Goodman, Louis Armstrong, Duke Ellington, Mills Brothers, Ink Spots i Dizzy Gillespie. Nagrywała też płyty solowe.
Przez większą część swojej wczesnej kariery była znana ze śpiewania i nagrywania nowatorskich piosenek. Jej status dramatycznie wzrósł w latach 50. XX wieku, gdy jej kierownikiem został impresario jazzowy Norman Granz. W latach 1956–1964 nagrała 19-tomową serię „śpiewników”, w których zinterpretowała prawie 250 wybitnych piosenek Richarda Rodgersa, Cole’a Portera, George’a Gershwina, Duka Ellingtona, Jerome’a Kerna, Irvinga Berlina i Johnny’ego Mercera. Ten materiał w połączeniu z najlepszym jazzowym wsparciem instrumentalnym wyraźnie pokazał niezwykłe umiejętności interpretacyjne Elli Fitzgerald. Chociaż jej dykcja była doskonała, interpretacja tekstów była intuicyjna, a nie przestudiowana. Przez wiele lat była główną atrakcją Granz’s Jazz oraz na trasach koncertowych grupy Philharmonic. Byłai przede wszystkim jedną z najlepiej sprzedających się artystek jazzowych nagrywających wokale w historii muzyki pop. Występowała w filmach (w szczególności w „Bluesie Pete’a Kelly’ego” z 1955 r.), w telewizji i na salach koncertowych na całym świecie. Nagrała także wiele albumów koncertowych na żywo i wyprodukowała godną uwagi duetową wersję „Porgy and Bess” (1957) z Armstrongiem.
W latach 70. zaczęła doświadczać poważnych problemów zdrowotnych, ale kontynuowała działalność muzyczną okresowo, nawet po operacji serca w 1986 r. Jednak w 1993 r. jej kariera została ograniczona po powikłaniach wynikających z cukrzycy, co spowodowało amputację obu nóg poniżej kolana.
Czysty ton i szeroki zakres głosu Fitzgerald uzupełniało jej opanowanie rytmu, harmonii, intonacji i dykcji. Była świetną piosenkarką balladową, przekazującą niesamowitą, pomysłową jakość. Jej zaraźliwy śpiew zwany scat bydził ekscytacje a co za tym idzie wysoką sprzedaż jej nagrań koncertowych, jak „Mack the Knife: Ella in Berlin” (show tak ciekawe, że naśladowane później przez innych). Zdobyła w sumie 14 nagród Grammy, w tym jedną za całokształt twórczości. Otrzymała także Kennedy Center Honour za całokształt twórczości (1979) i National Medal of Arts (1987).
Życie osobiste
Ella Fitzgerald wyszła za mąż co najmniej dwa razy, a istnieją dowody, które sugerują, że mogła wyjść za mąż po raz trzeci. Jej pierwsze małżeństwo odbyło się w 1941 r. Bennym Kornegayem, skazanym handlarzem narkotyków i lokalnym dokerem. Małżeństwo zostało unieważnione w 1942 r. Jej drugie małżeństwo odbyło się w grudniu 1947 roku ze słynnym basistą Rayem Brownem, którego poznała podczas trasy z zespołem Dizzy Gillespie rok wcześniej. Razem adoptowali dziecko urodzone przez przyrodnią siostrę Fitzgeralda, Frances, którą ochrzcili Ray Brown Jr. Z rodzicami takimi jak Ella Fitzgerald i Brown, często zajmującymi się trasami koncertowymi i nagrywaniem, dziecko w dużej mierze zostało wychowane przez ciotkę jego matki, Virginię. Fitzgerald i Brown rozwiedli się w 1953 r.
W lipcu 1957 r. Reuters podał, że Fitzgerald potajemnie poślubiła Thora Einara Larsena, młodego Norwega, w Oslo. Sprawa została szybko zapomniana, gdy Larsen został skazany na pięciomiesięczną ciężką pracę w Szwecji za kradzież pieniędzy młodej kobiecie, z którą był wcześniej zaręczony.
Fitzgerald była bardzo nieśmiała. Trębacz Mario Bauzá, który grał z Fitzgerald we wczesnych latach pracy z Chick Webb, przypomniał sobie, że „po godzinach nie spędzała zbyt wiele czasu z grupą. Kiedy dostała się do zespołu, była oddana swojej muzyce… Była samotną dziewczyną w Nowym Jorku, po prostu trzymała się, by koncertować”. Fitzgerald wyjaśniła na to zdaniem:„ Nie chcę powiedzieć nic złego, co zawsze robię, ale myślę, że lepiej mi się śpiewa. ”
Walka o równe prawa
W latach 1949–1956 Fitzgerald mieszkała w St. Albans w Nowym Jorku, enklawie zamożnych Afroamerykanów, gdzie zaliczała do swoich sąsiadów takie persony jak Illinois Jacquet, hrabia Basie, Leny Horne i innych tuzów jazzowych.
Ella Fitzgerald była działaczką na rzecz praw obywatelskich, wykorzystując swój talent do przełamywania barier rasowych w całym kraju. Jej menadżer nazwiskiem Granz wymagał od promotorów i organizatorów koncertów zapewnienia, że nie będzie „kolorowych” ani „białych” siedzeń. Miał zetem zapewniać, że Fitzgerald otrzyma zakontraktowane wynagrodzenie i zakwaterowanie niezależnie od płci i rasy.
Bill Reed, autorka filmu „Hot from Harlem: Twelve African American Entertainers”, określiła Fitzgerald mianem „Wojowniczki praw obywatelskich”, która zmaga się z dyskryminacją przez całą swoją karierę. Na przykład w 1954 r., w drodze na jeden z koncertów w Australii, Ella nie była w stanie wejść na pokład samolotu Pan American z powodu dyskryminacji rasowej. Chociaż napotkała kilka przeszkód i barier rasowych, została uznana za „ambasadorkę kultury”, otrzymując Narodowy Medal Sztuki w 1987 r. I najwyższy pozawojskowy order Ameryki, czyli Prezydencki Medal Wolności.
W 1993 r. Fitzgerald założył fundację charytatywną Ella Fitzgerald, która skupia się na dotacjach charytatywnych. Jej celem zostało zapewnienie lepszych szans „zagrożonym” i mniej szczęśliwym. Ponadto za życia wspierała tez kilka organizacji non-profit, takich jak American Heart Association, City of Hope i Retina Foundation.
Ella Fitzgerald zmarła 15 czerwca1996, w Beverly Hills.
Ciekawostki o Elli Fitzgerald
- Nie była dzieckiem trudnym, natomiast okres dorastania był u niej bardzo burzliwy. Aby zdobyć dodatkowe środki na życie, pracowała w ramach interesu lokalnego mafioza prowadzącego przybytek rozkoszy. Ella pytana o ten epizod w swym życiu, sprawy nie komentowała, woląc go przemilczeć. W każdym razie była jeszcze wówczas nieletnia, zatem gdy władze zorientowały się jaką prace wykonuje, trafiła do poprawczaka.
- Na skutek postępów choroby cukrzycowej amputowano jej obie kończyny dolne przed kolanem. Jednak choroba postępowała dalej, skutkując u artystki ślepotą.
- Nazywana zasłużenie Pierwszą Damą Piosenki, była wokalistką jazzową, jedną z najwybitniejszych w historii tego gatunku muzycznego. Dowodzi tego ilość sprzedanych płyt i oddanych koncertów – sprzedała ponad 40 milionów płyt otrzymując przy tym 13 nagród Grammy.
- W rozwoju kariery Elli Fitzgerald miała jej bardzo pomóc zauroczona jej głosem, sama Marilyn Monroe.
Cytaty Elli Fitzgerald
„To nie jest to, skąd pochodzisz; liczy się to, dokąd zmierzasz. ”
„Nie poddawaj się, próbując robić to, co naprawdę chcesz.”
„Jedyną lepszą rzeczą niż śpiewanie jest więcej śpiewania.”
„Była bogata i byłam biedna – uwierz mi, lepiej być bogatym.”
„Nie poddawaj się, próbując robić to, co naprawdę chcesz. Tam, gdzie jest miłość i inspiracja, nie sądzę, żeby możliwa była pomyłka. ”
Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ella_Fitzgeraldhttps://www.biography.com/musician/ella-fitzgerald
https://www.britannica.com/biography/Ella-Fitzgerald
https://biografia24.pl/ella-fitzgerald/
https://www.goodreads.com/author/quotes/127253.Ella_Fitzgerald
Jak oceniasz ten artykuł?
Kliknij na gwiazdki i oceń. Twoja opinia jest dla nas ważna.
Średnia głosów to 5 / 5. Oddanych głosów: 3
Brak oddanych głosów. Bądź pierwszym, który oceni artykuł!
Przykro nam, że tak oceniłeś ten artykuł.
Pomóż nam usprawnić ten artykuł. Doceniamy konstruktywną krytykę.
W jaki sposób możemy poprawić ten artykuł?
Ciekawe artykuły
Wyszukiwanie
Kategorie
- Aktorzy
- Duchowni
- Działacze społeczni
- Dziennikarze
- Filozofowie
- Kompozytorzy
- Malarze
- Modelki
- Naukowcy
- Pierwsze damy
- Piłkarze
- Piosenkarze
- Pisarze
- Podróżnicy
- Politycy
- Postacie biblijne
- Prezenterzy telewizyjni
- Projektanci mody
- Przedsiębiorcy
- Przywódcy
- Reżyserzy
- Różne
- Satyrycy
- Sportowcy
- Święci
- Władcy Polski
- Zbrodniarze