Bolesław Prus, a właściwie Aleksander Głowacki, urodził się 20 sierpnia 1847 roku w Hrubieszowie. Zmarł 19 maja 1912 roku w Warszawie. Był polskim powieściopisarzem, publicystą i nowelistą. Uważany za twórcę polskiego realizmu. Uważany również za pozytywistę i utylitarystę.
Krótki życiorys Bolesława Prusa
Bolesław Prus przyszedł na świat 20 sierpnia 1847 roku, w Hrubieszowie. Wychowywali go krewni, został bowiem bardzo wcześnie osierocony. Brał udział w powstaniu styczniowym, w którym został ciężko ranny – trafił do więzienia. Później podjął studia, również prace fizyczne w Warszawie. Udało mu się zaistnieć w prasie w 1864 roku, utrzymując dobrą passę wzrostową do połowy lat osiemdziesiątych XIX wieku, czyli do momentu, gdy ukształtował się w nim profesjonalny publicysta, a zarazem pisarz, bowiem wtedy to zrezygnował z publikowania prasowego na rzecz nowel i powieści. W roku 1890 ukazała się jego „Lalka”, bijąc szczyty popularności. Nie inaczej było z „Faraonem”, który ukazał się w 1897 roku jako już dojrzała powieść, natomiast jego jedyna pozycja historyczna. Po tych latach aktywności przyszedł czas na działania społeczne, zarówno charytatywne, jak i filantropijne. Ożywił się publicystycznie jeszcze w latach rewolucji 1905 – 1907, odzyskując niejako swe ostrze sprzed trzech dekad. Zmarł 19 maja 1912 roku w Warszawie.
Biografia rozszerzona Bolesława Prusa
Dorastanie
Został bardzo wcześnie osierocony. Dorastał pod okiem krewnych w Puławach, następnie w Lublinie. Tam też uczęszczał do szkoły. Nie był to jednak koniec przeprowadzek, bowiem migrował następnie do Siedlec, by ostatecznie trafić pod opiekę brata do Kielc. Wchodził w dojrzałość, gdy zdecydował się walczyć w powstaniu styczniowym. Zastał wówczas ciężko ranny. Znalazł się w więzieniu w Lublinie. Opuściwszy mury więzienia ponownie podjął naukę w gimnazjum, które ukończył, zdając następnie egzaminy do Szkoły Głównej, na wydział matematyczno – fizyczny. Studia te jednak wkrótce zarzucił parając się udzielaniem korepetycji. Ponownie podjął studia w Puławach w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa. Migrował następnie do Warszawy, gdzie podjął prace fizyczną. Kształcił się dalej, już we własnym zakresie. Przedmiotem jego uważnego studium była logika. Studium to uważał do końca życia jako treść bezcenna i najwartościowsza w jego dziejach.
Debiuty
Jego debiutem było publikowanie w roku 1864 korespondencji w „Kurierze Niedzielnym”. Publikował też humoreski w „Kurierze Świątecznym” w roku 1866. Natomiast w piśmie „Niwa” opublikował w roku 1872 rozprawę na temat elektryczności. Wtedy to pierwszy raz pojawił się pseudonim Bolesław Prus. Rok 1973 przyniósł mu współpracę z pismem „Mucha”. Tam też opublikował swoją pierwszą szerszą powiastkę filozoficzną pod tytułem „Filozof i prostak”. W roku 1874 rozpoczął współpracę z pismem „Kolce”. Miał też stałe felietony na łamach „Niwy”. Wkrótce rozpoczął publikacje w „Kurierze Warszawskim”. Dzięki temu pojawiły się pierwsze stałe dochody, umożliwiające stabilizacje, założenie rodziny, jak również poważniejsze pisarstwo. W 1775 ożenił się, natomiast ten sam rok oznaczał dla niego cykliczne publikowanie „Kronik” do „Kuriera Warszawskiego”, czym zasłynął zostając jednym z najlepszych krajowych publicystów. Prace tą prowadził do roku 1887. Tymczasem jeszcze w latach siedemdziesiątych XIX wieku został członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Literackiego. Tam też poznał Kraszewskiego. W roku 1882 został naczelnym pisma „Nowiny” – nosił się z zamiarem uczynienia z tytułu źródła rzetelnej informacji naukowej. Efekt był jednak niewielki i w następnym roku doszło do upadku tego tytułu. Prus wobec tego wrócił do „Kuriera Warszawskiego”. Był to czas jego pracy nad teorią literatury, a zwłaszcza nad teorią powieści. W tym celu opublikował rozprawę „O Ogniem i mieczem”, później, bo w roku 1890, „Słówko o krytyce pozytywnej”, gdzie zawarł teorię kompozycji powieściowej. Powieści przypisał funkcje poznawcze – zarówno poprzez typy charakterów, jak również zjawiska socjologiczne. Według Prusa najważniejszym elementem w powieści jest plan, na bazie którego umieszczane są obserwacje i przeprowadzana jest systematyzacja, bohaterzy natomiast winni odzwierciedlać ducha epoki, co przypisywał już zdolnościom intuicyjnym twórcy.
Terminowanie u Dickensa
Został stałym bywalcem Nałęczowa, gdzie podjął wytężone prace pisarskie, a pośród nich powieściopisarskie, dotąd przerwane lub prowadzone sezonowo. Korzystał przy tym z wszystkich swych dokonań publicystycznych. Pojawił się wkrótce tytuł „Nasza placówka” – jak się okazało, roboczy. W centrum uwagi został człowiek prosty i jego wartość moralna, przy tym jego siła radzenia sobie z niesprawiedliwością. Na uwagę zasługuje tu fakt, że tematy te były eksploatowane przez Prusa jeszcze w latach siedemdziesiątych, na łamach wymienionych tytułów prasowych. Wiele w nich z powieściopisarstwa Dickensa, na bazie którego prowadził swe wczesne teksty. Wówczas pojawił się utwór „Pałac i rudera”, „Sieroca dola” i „Sukienka balowa”.
Własna droga
Tytuły takie jak „Przygody Stasia” oraz „Anielka” z przełomu dekad ’70/’80, były już niemal w pełni jego, rzecz jasna pod względem warsztatowym. Na uwagę zasługuje ostrość spojrzenia i niezwykły talent narracyjny w takich utworach jak „Powracająca fala”, „Michałko”, „Nawrócony”, „Katarynka”, „Antek”, Kamizelka” oraz nowela „On”, w której pokazuje doskonale politykę Bismarcka. Swój patriotyzm i zaangażowanie wyraził świetnie w „Milknących głosach” z roku 1883, jak również w „Grzechach dzieciństwa”. Równocześnie dalej publikował swe „Kroniki” w „Kurierze Warszawskim” oraz „Tygodniku Ilustrowanym”. W roku 1884 udało mu się poznać Stanisława Witkiewicza, dzięki czemu nawiązał współpracę z tygodnikiem „Wędrowiec”. Nabrał dzięki temu świeżego spojrzenia na poruszane dotąd sprawy, co znalazło się w publikacjach. Ukazały się wkrótce nowele „Przy księżycu” i „Podwójny człowiek”. Wreszcie nadszedł rok 1885 i publikacja jego pierwszej powieści naturalistycznej pt. „Placówka”. Do swych zainteresowań włączał dziedziny dotąd mu nieznane – bywał choćby na seansach spirytystycznych. Również podjął próbę na łamach swej publicystyki dość karkołomną, ponieważ adaptując teorię Herberta Spencera do warunków polskich.
Szczyt twórczości
Lata 1885 – 1897 były szczytem jego twórczości. W 1886 wyszła jego „Placówka”, natomiast w 1890 roku bardzo popularna „Lalka”. Rok 1894 to ukazanie się powieści „Emancypantki”. Natomiast rok 1897 to jedyna jego powieść historyczna pt. „Faraon”, ukazująca mechanizmy władzy ze znakomitym przedstawieniem kultury starożytnych. Połowa lat dziewięćdziesiątych to również podróże Bolesława Prusa, między innymi do Stuttgartu, Norynbergi, Karlsbadu, Drezna, Berlina oraz Rappersvil, gdzie odwiedził Żeromskiego. Następnie był w Paryżu. Ukazywał się wówczas w odcinkach jego „Faraon”.
Koniec na falach rewolucji
Przełom XIX i XX wieku był dla Prusa okresem pracy na rzecz ogółu, organizował m.in. Kasę Przezorności. Został członkiem Komitetu Obywatelskiego na rzecz zwolnionych robotników oraz tych, którzy pozostawali bez środków do życia. Poza tym z jego inicjatywy powstało na przykład Towarzystwo Higieny Praktycznej, natomiast w samym Nałęczowie zostały otwarte Kąpiele Tanie jego imienia. Pisał mniej, głównie utwory beletrystyczne, takie jak „Widzenie”, „Ze wspomnień cyklisty” oraz „Wojna i praca”. Swe teoretyczne przemyślenia umieścił w utworze „Najogólniejsze ideały życiowe”. Odmianę i polot przywróciło mu to co działo się w latach 1905 – 1907 oraz wojna rosyjsko – japońska. W 1905 pojawiła się powieść „Dzieci”, w której można dostrzec zainteresowanie polityczno – społeczne autora. Pracował jeszcze nad powieścią „Przemiany”, jednak pracę przerwała śmierć Prusa. Zmarł 19 maja 1912 roku w Warszawie.
Ciekawostki o Bolesławie Prusie
- W roku 1884 spowodował burzę prasową, wypowiadając się krytycznie o stawianiu pomnika Mickiewicza.
- W 1878 roku padł ofiarą napaści studentów, ponieważ wykpił ich reakcję solidaryzującą się z krytyką szlechetczyzny niejakiego Spasowicza.
- Ożenił się ze swą kuzynką, Oktawią Trembińską.
- Dziś w Nałęczowie znajduje się muzeum Bolesława Prusa, które stanowi jedną z części Pałacu Małachowskich.
- Był świadkiem na ślubie Stefana Żeromskiego z Oktawią Rodkiewiczową. To ona miała być rzekomo prototypem Madzi Brzeskiej z „Emancypantek”.
- W swoim testamencie ufundował stypendia dla utalentowanych dzieci pochodzących z ubogich wiejskich rodzin.
- Twórczość prozatorska Bolesława Prusa należy do największych osiągnięć literatury polskiej. Najbliższa jest kalibrowi prac takich pisarzy jak Charles Dickens i Anton Czechow.
- Bolesław Prus cierpiał na agorafobię, czyli na lęk, w jego przypadku bardzo silny, przed otwartą przestrzenią. Pewnego razu podczas jego pobytu w Zakopanem dostał ataku choroby, co zaowocowało wstrząsem, z którego wychodził wiele tygodni.
Cytaty Bolesława Prusa
„Sądzić by można, że na tym świecie radość nie ginie nigdy. Tylko gdy w jednym sercu zaćmiewa się, w innym zapala.”
„Biada orłom w menażerii, szczęśliwe gęsi w kojcu!”
„Miłość potrzebuje swobody i czasu do wydania najpiękniejszych plonów.”
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Prus
- http://culture.pl/pl/tworca/boleslaw-prus-aleksander-glowacki
- „Literatura Polska”. PWN, Warszawa 1985
Ciekawe artykuły
