Witold Gombrowicz (4 sierpnia 1904 – 25 lipca 1969) urodził się w Małoszycach, zmarł we francuskim Vence. Jako dramaturg, nowelista czy też powieściopisarz okres twórczy spędził głównie na emigracji w Argentynie i Francji. Zasłynął w świecie.
Krótki życiorys Witolda Gombrowicza
Witold Gombrowicz urodził się 4 sierpnia 1904 roku w Małoszycach. Pochodził z rodziny o korzeniach szlacheckich. Był jednym z czworga dzieci swych rodziców. Dorastał w Warszawie gdzie chodził do gimnazjum, następnie studiował prawo na UW. Lecz centrum jego zainteresowań stanowiła literatura. Lata dwudzieste XX wieku były dla Gombrowicza zaledwie próbami literackimi. Debiutował opowiadaniami w zbiorze „Pamiętnik z okresu dojrzewania”. Później opublikował „Ferdydurke”. Tuż przed wybuchem II wojny światowej udał się do Buenos Aires gdzie był do 1963 roku. W międzyczasie pracował m.in. w banku, ale i dużo pisał, chcąc zaistnieć zarówno w Argentynie, jak i w świecie. Z roku 1948 pochodzi jego dramat „Ślub”. W latach pięćdziesiątych drukował swe pamiętniki w paryskiej „Kulturze”. Lata sześćdziesiąte to czas jego „Pornografii” oraz powieści „Kosmos”. Do połowy lat osiemdziesiątych był w Polsce właściwie nieznany, podczas gdy już w połowie lat sześćdziesiątych jego sztuki grane były na najlepszych światowych deskach teatralnych. W 1963 roku wrócił do Europy, by następnie, po rocznym pobycie w Berlinie Zachodnim, osiąść we Francji. Zmarł w Vence 25 lipca 1969 roku.
Biografia rozszerzona Witolda Gombrowicza
Młodość
Witold Gombrowicz przyszedł na świat w Małoszycach 4 sierpnia 1904 roku będąc najmłodszym z czworga dzieci. Jego ojcem był Jan Onufry herbu Kościesza, matką Antonina Marcelina z domu Ścibor-Kotkowska herbu Ostoja. Gdy miał siedem lat rodzina przeniosła się do Warszawy, tam też chodził do gimnazjum, aby następnie podjąć i ukończyć studia prawnicze Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończonych studiach wyjechał do Paryża na zaledwie rok, bowiem tyle trwały jego studia w Institut des Hautes Études Internationales. Żył tam raczej życiem towarzyskim i podróżami, niż nauką sensu stricte. Zatem wrócił do kraju, gdzie podjął aplikację sędziowską, trwającą jednak równie krótko. Zorientował się wówczas literacko. Pisał powieść, która jakkolwiek skończona, to została przez niego wkrótce zniszczona. Również w latach dwudziestych podjął się współpracy z Tadeuszem Kępińskim – wysiłek dotyczył także powieści, lecz napisanej wspólnie – okazał się niepowodzeniem. Dopiero przełom lat 20. i 30. oznaczył powodzeniem swoich opowiadań, które opublikowane zostały jako „Pamiętnik z okresu dojrzewania”. Drukował następnie w „Kurierze Porannym”, zarówno felietony literackie, jak i recenzje. Bywał w kawiarniach Zodiak i Ziemiańska, gdzie spotykali się wtedy twórcy młodzi i obiecujący. Następnie przyszedł czas na „Ferdydurke”, która to pozycja przyniosła mu znaczny rozgłos.
Emigracja do Ameryki Południowej
Pod koniec lat trzydziestych był dziennikarzem wziętym, mógł więc skorzystać z okazji i wziąć udział w rejsie dziewiczym pasażerskiego statku MS Chrobry, którego kierunek dotyczył Ameryki Łacińskiej. Tymczasem wybuchła wojna, w związku z czym Gombrowicz podjął decyzję o przeczekaniu tego trudnego czasu w argentyńskim Buenos Aires. Miało się okazać, że zadomowi się tam na dobre, by przebywać za wielką wodą aż do 1963 roku, nawet wówczas, gdy bieda zaglądała mu tam w oczy dość długo i dotkliwie.
Lata czterdzieste ubiegły Gombrowiczowi pod wezwaniem starań o wyrobienie sobie pozycji pisarskiej na argentyńskich salonach literackich. Do szczególnych spotkań dochodziło w kawiarni o nazwie Fray Mocho, gdzie wygłaszał odczyty i za sprawą czego udawało mu się publikować artykuły. Natomiast fenomen miał związek z przekładem jego „Ferdydurke” na język hiszpański, wydarzenie istotne w argentyńskich dziejach literatury, tym nie mniej przeszło bez spodziewanego rozgłosu.
Gombrowicz nie tylko w paryskiej „Kulturze”
W roku 1948 ukazała się hiszpańskojęzyczna publikacja jego dramatu „Ślub”. W latach 1947 – 1955 Gombrowicz był urzędnikiem bankowym w filii argentyńskiej Banku PeKao. Przełom literacki miał miejsce w roku 1950, kiedy to udało mu się nawiązać kontakt z Jerzym Giedroyciem na tyle konstruktywny, aby mógł w 1951 rozpocząć publikowanie na łamach paryskiej „Kultury”, a zatem fragmentów swojego „Dziennika”. Rok 1953 oznaczał w karierze literackiej Gombrowicza swoisty przełom, bowiem za sprawą Instytutu Literackiego w Paryżu ukazała się powieść „Trans-Atlantyk” oraz dramat zatytułowany „Ślub”. Mowa oczywiście tam o kontrowersyjnym podejściu do problemu tożsamości narodowej członków polskiej emigracji, nie brakuje więc podejścia ironicznego i karykaturalnego. Książki ukazały się również w Polsce, sprowadzając na Gombrowicza laury uznania. Nie inaczej było w latach sześćdziesiątych z jego „Pornografią” i „Kosmosem”, tym razem jednak rozgłos i popularność otrzymały format światowy, powszechny na tyle, aby na deskach europejskich teatrów wystawiano te sztuki często.
Powrót do Europy
Powróciwszy do Europy w 1963 roku przebywał w Berlinie Zachodnim korzystając ze stypendium Fundacji Fronda. Był to między innymi powód, dla którego ówczesne władze polskie zdecydowały się objąć jego dzieła cenzurą. Nie Berlin Zachodni jednak okazał się miejscem docelowym Gombrowicza, bowiem wkrótce przeniósł się do Francji, a ściślej w okolice Nicei. Tam też spędził resztę życia. Momentem kulminacyjnym niejako było wręczenie mu Międzynarodowej Nagrody Wydawców Prix Formentor w roku 1967. Rok natomiast 1966 oznaczał dla Gombrowicza nominacje do literackiej nagrody Nobla. Istnieje wiele przypuszczeń, że miał realne szanse na zdobycie Nobla. Niestety szanse te odebrała mu śmierć w roku 1969. Tuż przed nią zdążył się jeszcze ożenić z Ritą Labrosse, z którą współpracował od momentu przeniesienia się na stałe do Francji.
Gombrowicz niecenzuralny i wolny
Trzeba zaznaczyć, iż do połowy lat osiemdziesiątych Gombrowicz był w Polsce mało znany. Miał zatem miejsce pewien boom na jego dzieła po roku 1989, choć już w drugiej połowie lat 80. docierały jego „Dzienniki”. Podczas gdy w ojczyźnie był zabroniony, jego sztuki reżyserowali tacy jak choćby Ingman Bergman czy też Jorge Lavelli. Należy tu podkreślić, że same poglądy Gombrowicza nie dają się zbyt łatwo zaszufladkować, ponieważ mimo że witany był entuzjastycznie przez zachodnich marksistów, to sam do nich zdecydowanie się dystansował. Nie był też konserwatywny, co trzeba podkreślić wielokrotnie.
Ciekawostki o Witoldzie Gombrowiczu
- Gombrowicz był poważnym kandydatem do literackiej nagrody Nobla. Wiele wskazuje na to, że jeśli żyłby jeszcze kilka lat, nagrodę tą by otrzymał.
- Społeczny przymus jest w literaturze Gombrowicza ukazany jako kategoria zniewalająca umysł na wielu płaszczyznach. Ideałem Gombrowicza był raczej człowiek spełniający się w życiu, więc podporządkowujący sobie społeczny przymus zamiast mu ulegać.
- Gombrowicz był zafascynowany dziełami…Sienkiewicza, którego to literaturę cenił sobie trzymając jego książki na honorowym miejscu w swym gabinecie.
- Rok 2004 został ogłoszony przez Sejm RP rokiem Gombrowicza.
- Był bardzo krytyczny wobec dzieł twórców polskich doby romantyzmu i Młodej Polski.
Cytaty Witolda Gombrowicza
„Jeśli kto kocha tylko piękno i czystość, to kocha zaledwie połowę istoty.”
„Kobiety nie lubią może ostateczności w życiu zewnętrznym – ale wewnętrznie każdą sytuację potrafią wyczerpać do dna, jeżeli chcą.”
„(…) miłość i nienawiść są dwoma obliczami tego samego.”
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Witold_Gombrowicz
- https://biografia24.pl/witold-gombrowicz/
- https://sienio.wordpress.com/2011/05/31/witold-gombrowicz/
Ciekawe artykuły
