Stanisław Lem

Stanisław Lem (1921 – 2006), czyli wybitny filozof, pisarz i człowiek futurologii. Jego twórczość odzwierciedla to czym żył, stawiając sobie widocznie za cel odpowiedź na pytanie czym człowiek jest i jakie jest jego miejsce we Wszechświecie. Nie zabrakło w jego twórczości diagnoz na temat kondycji ludzkości.

Krótki życiorys Stanisława Lema

Stanisław Lem urodził się we Lwowie w roku 1921. Jako pisarz i futurolog był też eseistą i satyrykiem. Jego ojciec był zamożnym lekarzem. Młody Lem zdał maturę by podjąć w ślad za tym naukę na Uniwersytecie Medycznym we Lwowie. W roku 1944 rodzina Lemów została przeniesiona na terytoria polskie zachodnie. Stanisław Lem debiutował dzięki ukazaniu się noweli „Człowiek z Marsa”. Wówczas to kontynuował naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim, na wydziale medycznym tejże uczelni. Wreszcie nadszedł rok 1951 i Lemowi udało się wydać jego pierwszą powieść zatytułowaną „Astronauci”. Później pojawiła się w druku pozycja taka jak „Pamiętnik znaleziony w wannie”, czy też „Katar” i „Cyberiada”. Później słynny „Solaris”, ale i wiele innych, które na stałe weszły do kanonu futurologii światowej. Jego książki okazały się wdzięczną kanwą filmów. Stan wojenny spowodował, że Stanisław Lem emigrował do RFN, następnie do Wiednia. Zmiany w Polsce końca lat osiemdziesiątych zachęciły go do powrotu. Zmarł w Krakowie w roku 2006.

Biografia rozszerzona Stanisława Lema

Po pierwsze humanista

Na wstępie warto zaznaczyć, że Stanisław Lem nie był uczonym humanistą. Nie kończył on żadnego z kierunków uważanych za kierunkowy dla twórczości, którą uprawiał tak wspaniale, że nasuwa się skojarzenie przynajmniej z socjologią, polonistyką i filozofią. Był natomiast uczony w dziedzinie medycyny, nie gdzie indziej, a na prestiżowym Uniwersytecie Lwowskim, później, na skutek repatriacji – na Uniwersytecie Jagiellońskim. Stan wojenny spowodował, że zdecydował się migrować do Berlina Zachodniego, następnie do austriackiego Wiednia. Z pewnością dzięki pozycjom takim chociażby jak „Solaris” zasłużył na najwyższe laury. I tak też było. Odebrał bowiem znakomitą ilość rozmaitych nagród podyktowanych szacunkiem do rozmachu jego dzieł, który ukazuje jakże wielką wszechstronność pisarza. Był wielokrotnym laureatem doktoratów honorowych, literackich i państwowych nagród, otrzymując nawet Order Orła Białego. Nie można zapomnieć jak wielki wpływ na szerzenie kultury polskiej w świecie wywarła właśnie twórczość Stanisława Lema.

Po drugie popularność

Stanisław w Lem był bez wątpienia najwybitniejszą postacią wśród współczesnych pisarzy polskich. Liczby są tu jak najbardziej ilustrujące, ponieważ książki Lema to okazuje się być zawrotna ilość 2000 wydań. Tłumaczenia jego książek to równie zawrotna liczba 41 języków, natomiast nakład wyniósł, tu uwaga, 30 milionów egzemplarzy. Za sprawą takich dzieł jak choćby „Solaris” można uznać Lema za prawdziwego ambasadora polskiej kultury, mimo że produkcja filmowa jest ze wszech miar amerykańska i obliczona na widowiskowość typu „holywood”. Oczywiście można podejmować dyskusję na temat tego, co dokładnie odzwierciedla ekranizacja, a co nie, czyli co tak naprawdę sprostało oczekiwaniom autora książki. Natomiast faktem jest, że sale kinowe wygenerowały zysk, i o to chodziło producentom ekranizacji. Z pewnością bez zachwytu Lema pozostają pewne momenty filmu, inne jednak budzą sympatię. Film otrzymał w efekcie specjalną nagrodę na festiwalu w Cannes. Nowy film „Solaris”, który ukazał się całkiem niedawno, okazał się być ekranizacją już typowo podyktowaną gustami amerykańskimi. Reżyser Steven Soderbergh poprowadził akcję tworząc coś w rodzaju future love story. Tym nie mniej okazało się, że postać Stanisława Lema została przez to podkreślona na tyle, by ci którzy obejrzeli ten film mogli sięgnąć chociażby z ciekawości po jego książkę tego samego tytułu. Dla wielu takich za pewne okazało się, że fantastyka naukowa osiągnęła swoje szczyty nie tylko w powieści „Solaris”. W końcu Lem to również książki jak na przykład „Powrót z gwiazd”, „Fiasko” i „Niezwyciężony”. Kwestia postawiona tam przez Lema dotyczy zdolności z jednej strony adaptacyjnych wybranych cywilizacji, z drugiej natomiast komunikacyjnych. Lem świadom tego na przykład, jak kultura europejska obeszła się z cywilizacjami amerykańskimi, jest pesymistą w sprawie dogadywania się cywilizacji wyrosłych na określonych odmiennych gruntach.

Fabuła

Stanisław Lem był przy tym wdzięcznym satyrykiem i twórcą, który stosując syndrom krzywego zwierciadła potrafił wyrazić wiele aspektów bieżącej życiowej groteski. Zasługuje na uwagę i fakt, że stosował w tym celu konwencje gatunkowe pomieszane, niejako bawiąc się formą w sposób nader profesjonalny. Czymże bowiem są pozycje literackie takie jak „Opowieści o pilocie Pirxie”, popularne „Dzienniki gwiazdowe”, „Bajki robotów”, czy „Cyberiada”? Odnajdujemy tam przecież typy charakterów ludzkich przeniesione w obszar techniki, która jest w stanie wyprodukować humanoida z poczuciem humoru, dystansu do warunków bytowania, a nawet ze skłonnością do górnolotnych konstatacji filozoficznych. Warto tu przypomnieć takie postaci jak Ijon Tichy, Trurl, Klapaucjusz, czy też wreszcie pilot Pirx, bohater o inteligencji, która potrafi zaciekawić trafnością spostrzeżeń.

Renesans człowieka myślącego

Utwory popularnonaukowe, eseje, traktaty filozoficzne i teoretyczno-literackie, takie jak „Fantastyka i futurologia”, „Dialogi”, „Summa technologiae”. Wszędzie tam Stanisław Lem miał sporo do powiedzenia. W oparciu o dostępną wiedzę Lem starał się wyciągać daleko idące wnioski, dotyczące rozwoju, ale i kondycji samego rozwoju, często jako metafora kondycji cywilizacji ludzkiej. Nie bez powodu był chętnie publikowany w czasopismach i gazetach stawiających pewne zagadnienia całkiem serio. Nie inaczej było i jest z mediami jak telewizja i radio. Stanisław Lem posiada dziś wierną rzeszę fanów jego literatury, co świadczy o poziomie, na który było go stać.

Ciekawostki o Stanisławie Lemie

• Philip K. Dick, amerykański autor książek science – fiction, silnie uzależniony od alkoholu i narkotyków, uważał, że Lem nie istnieje, natomiast jako postać wymyślona przez sowiecki wywiad ma charakter kolektywny (wieloosobowy).
• Stanisław Lem uważał się za agnostyka.
• Był w gimnazjum uczniem tak dobrym, że okrzyknięto go najwybitniejszym dzieckiem w Polsce południowej.
• Lem w jednym z wywiadów oświadczył, że dopiero internet unaocznił mu skalę masowego zidiocenia.
• W historii krajowej literatury Stanisław Lem jest najczęściej tłumaczonym polskim autorem.
• Przewidział powstanie ebooków na dekady przed powstaniem pierwszych urządzeń tego typu.
• Lem otrzymał Order Orła Białego, najwyższe i najstarsze polskie odznaczenie.
• Jedna z planetoid krążących wokół Słońca nosi jego nazwisko.
• 40-minutowy film w reżyserii Andrzeja Wajdy, który jednocześnie był jedynym filmem o tematyce science-fiction w dorobku laureata Oscara, przypadł do gustu Lemowi jak żaden inny film.
• Lem był nałogowym palaczem, ale palił tylko papierosy mentolowe.
• Był cukrzykiem. Ale jadał duże ilości słodyczy nawet wtedy gdy medycyna mu tego srogo odradzała.

Cytaty Stanisława Lema

„Nauka nie zajmuje się takimi własnościami bytu, do których należy śmieszność. Nauka objaśnia świat, ale pogodzić z nim może jedynie sztuka.”

„Taki, jaki jesteś, nie możesz jednak doświadczyć naraz więcej aniżeli jednego miejsca spośród tych, które wymieniłem i milionów, jakie przemilczałem.”

„Internet nadal „nic nie rozumie”, żadnego odkrycia, choćby od niego zależał los świata, ale nadanego w egzotycznym języku, nie odróżni od nieco mniej ważnej wieści, że u ciotki w placku z jabłkami zrobił się w piekarniku zakalec.”

Źródła

• Zdjęcie
  • Wojciech Zemek
• Treść
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Lem
  • „300 postaci które zmieniły historię Polski i świata”. Videograf II, Chorzów 2008
  • https://biografia24.pl/stanislaw-lem/